Slaapapneu, obstructief slaapapneu syndroom (OSAS), sleep apnea, obstructive sleep apnea syndrome

Samenvatting

• Klachtenbeschrijving: Slaapapneu is een slaapstoornis waarbij de ademhaling 's nachts meerdere keren onbewust stopt, wat leidt tot verstoorde diepe slaap en onrustig ontwaken. Deze ademstops worden meestal veroorzaakt door een afsluiting van de bovenste luchtwegen, resulterend in zuurstoftekort.
• Ontstaanswijze: De aandoening kan ontstaan door diverse factoren, waaronder overgewicht, roken, genetische aanleg, bepaalde anatomische kenmerken zoals een korte onderkaak, en leefstijlfactoren zoals alcohol- en slaapmiddelengebruik.
• Symptomen: Veelvoorkomende symptomen zijn luid snurken, overdag vermoeidheid, ochtendhoofdpijn, concentratieproblemen en stemmingswisselingen.
• Diagnose: De diagnose van slaapapneu wordt meestal gesteld door een longarts, KNO-arts of neuroloog.
• (Zelf)behandeling en herstel: Behandelingen variëren van leefstijlaanpassingen, gebruik van een mandibulair repositie apparaat (MRA) of Continuous Positive Airway Pressure (CPAP) therapie, tot medisch advies en ondersteuning.

Beschrijving van de klachten

Slaapapneu is een slaapstoornis waarbij de ademhaling tijdens het slapen tijdelijk stokt, wat leidt tot ademstops waarbij geen lucht door de keel naar de longen stroomt. Deze ademstops, die bij obstructief slaapsyndroom (OSAS) minstens tien seconden of langer kunnen duren en soms vaker dan vijftig keer per uur voorkomen, belemmeren de diepe slaap en zorgen ervoor dat men niet uitgerust ontwaakt. Hoewel de hersenen bij een ademstop een signaal geven om weer te ademen, waardoor men kort ontwaakt, merkt de persoon dit vaak niet bewust op. Het gevolg is een slechte slaapkwaliteit en overdag voortdurende vermoeidheid. De voornaamste oorzaak van de ademstops bij OSAS is de afsluiting van de bovenste luchtwegen, wat leidt tot een zuurstoftekort in het bloed. Deze aandoening treft ongeveer één op de honderd mensen, vaker bij mannen dan vrouwen, en komt voornamelijk voor bij personen tussen de 45 en 65 jaar.

Uitleg abeelding: Op de afbeelding is links een onbelemmerde luchtweg zichtbaar, wat normale ademhaling mogelijk maakt. Rechts zien we een vernauwde luchtweg, kenmerkend voor slaapapneu, wat leidt tot ademstops tijdens de slaap.

Ontstaanswijze

• Overgewicht: Verhoogt de druk op de ademhalingswegen, wat kan leiden tot slaapapneu.
• Roken: Beschadigt en ontsteekt de ademhalingswegen, wat bijdraagt aan de ontwikkeling van slaapapneu.
• Erfelijke factoren: Genetische predispositie kan een rol spelen in de vatbaarheid voor slaapapneu.
• Leeftijd: Het risico op slaapapneu neemt toe met de leeftijd, vooral na middelbare leeftijd.
• Geslacht: Mannen hebben een hoger risico op slaapapneu dan vrouwen, vooral pre-menopauzaal.
• Korte onderkaak: Deze kunnen de luchtweg vernauwen en slaapapneu veroorzaken.
• Afwijkingen in het KNO-gebied: Structurele afwijkingen kunnen de ademhaling tijdens slaap belemmeren.
• Longafwijkingen: Aandoeningen die de longfunctie beïnvloeden kunnen bijdragen aan slaapapneu.
• Gebruik van alcohol en slaapmiddelen: Beide kunnen de spiertonus in de keel verminderen en ademhalingsproblemen tijdens de slaap verergeren.
• Lage tonus van de mond- en keelspieren: Kan veroorzaakt worden door onderliggende aandoeningen zoals chronisch nier- of hartfalen.
• Nasale obstructie: Moeilijkheden met de neusademhaling kunnen slaapapneu verergeren.

Symptomen

• Snurken: Vaak luid en opvallend, meestal het eerste opgemerkte symptoom.
• Vermoeidheid: Vaak niet uitgerust wakker worden vanwege zuurstoftekort tijdens de slaap.
• Hoofdpijn bij het ontwaken: Veel voorkomend symptoom door zuurstoftekort en slaapverstoringen.
• Meer behoefte aan slaap overdag: Door verstoorde nachtrust neemt de behoefte aan slaap overdag toe.
• Cognitieve problemen: Door vermoeidheid veroorzaakte concentratieproblemen en geheugenverlies.
• Overprikkeldheid: Sneller geïrriteerd door gebrek aan goede slaap.
• Adempauzes tijdens de slaap: Soms door de patiënt zelf of door de partner waargenomen.
• Droge mond of keelpijn bij het ontwaken: Kan voorkomen door ademhalen door de mond.
• Nachtelijk zweten en frequent nachtelijk ontwaken: Bijkomende symptomen die wijzen op slaapapneu.
• Uitputting op lange termijn: Als slaapapneu niet behandeld wordt, kan dit leiden tot chronische vermoeidheid.
• Stemmingswisselingen: Door het gebrek aan goede slaap kunnen stemmingswisselingen optreden.
• Hoge bloeddruk: Onbehandelde slaapapneu kan bijdragen aan of verergeren van hypertensie.
• Verhoogde hartslag 's nachts: Door herhaalde ademhalingspauzes en zuurstoftekort.

Diagnose

De diagnose van slaapapneu wordt meestal gesteld door een longarts, KNO-arts (keel-neus-oor-arts) neuroloog. Dit gebeurt aan de hand van vragenlijsten en een slaaponderzoek, dat op verschillende manieren uitgevoerd kan worden. Het cruciale aspect van dit onderzoek is de registratie van diverse fysiologische aspecten tijdens de slaap, waaronder de hersen- en hartactiviteit, ademhaling, het zuurstofgehalte in het bloed, de aan- of afwezigheid van vernauwing in de luchtweg, slaapkwaliteit, de aanwezigheid van snurken, de lighouding en beenbewegingen. Deze uitgebreide registratie helpt bij het nauwkeurig vaststellen van de aanwezigheid en ernst van slaapapneu.

(Zelf)behandeling en herstel

• Regelmatig dag- en nachtritme: Het handhaven van een regelmatig dag- en nachtritme is essentieel voor een goede slaap. Door elke dag op hetzelfde tijdstip naar bed te gaan en op te staan, ook tijdens het weekend, synchroniseer je de interne klok van je lichaam, wat bijdraagt aan een verbeterde slaapkwaliteit en kan helpen bij het verminderen van slaapapneu symptomen.
• Optimaliseren van slaaphouding: Slaaphouding kan een grote impact hebben op slaapapneu. Slapen op de zij kan voorkomen dat de tong en zacht weefsel de luchtweg blokkeren, wat bij rugslapers vaak gebeurt.
• Beperken van zware maaltijden voor het slapen: Zware maaltijden kunnen indigestie en reflux veroorzaken, wat slaapapneu kan verergeren. Probeer minstens 2-3 uur voor het slapengaan niet meer te eten.
• Aanpak van slaapapneu door gewichtsverlies: Overgewicht kan de kans op slaapapneu vergroten door overtollig weefsel dat de luchtwegen kan blokkeren. Gewichtsverlies kan helpen deze obstructie te verminderen en de symptomen te verlichten. Voor persoonlijke begeleiding bij gewichtsverlies kunt u een geschikte zorgprofessional vinden via onze BehandelaarWijzer. Daarnaast kunt u met ons gepersonaliseerde trainingschema zelfstandig aan de slag om uw leefstijl te verbeteren.
• Optimaliseer je thuisworkout: Voor het beste resultaat tijdens je training thuis raden we de volgende oefenmaterialen aan:
  • Hometrainer
  • Stoelfiets
  • Loopband
  • Oefenmat
  • Weerstandsbanden
  • Halterbank met dumbbells
• Leefstijlaanpassingen bij slaapapneu: Een gezonde leefstijl met een uitgebalanceerd dieet en regelmatige lichaamsbeweging, gecombineerd met effectief stressmanagement, kan bijdragen aan betere slaap en vermindering van slaapapneu symptomen. Het beperken van alcohol en cafeïne, die respectievelijk de keelspieren ontspannen en de slaapcyclus verstoren, kan ook de slaapkwaliteit ten goede komen. Stoppen met roken is cruciaal, aangezien roken ontsteking en zwelling in de luchtwegen veroorzaakt, wat slaapapneu kan verergeren. Daarnaast is goede hydratatie essentieel om de luchtwegen vochtig te houden, irritatie te verminderen en de luchtwegobstructie te minimaliseren. Lees hier verder over dit onderwerp of maak gebruik van onderstaande e-learning.
• Mandibulair repositie apparaat (MRA): Een MRA is een op maat gemaakte gebitsprothese die de onderkaak naar voren houdt, waardoor de luchtweg open blijft tijdens de slaap. Dit is vooral effectief bij mild tot matig obstructief slaapapneu syndroom (OSAS).
• Continuous positive airway pressure (CPAP) therapie: CPAP is een apparaat dat een constante stroom van lucht levert om de luchtwegen open te houden tijdens de slaap. Dit is de meest voorkomende en effectieve behandeling voor ernstig OSAS.
• Consultatie met een KNO-Arts: Als snurken een probleem vormt, kan een KNO-arts beoordelen of er structurele problemen zijn die bijdragen aan de slaapapneu en of een operatieve ingreep nodig is.
• Positietherapie: Deze therapie is bedoeld voor mensen die voornamelijk apneu ervaren als ze op hun rug slapen. Speciale apparaten of kussens kunnen helpen om de slaaphouding te veranderen.
• Tongzenuwstimulator: Voor patiënten die CPAP niet kunnen verdragen, kan een tongzenuwstimulator een alternatief zijn. Dit apparaat stimuleert de tongzenuw om de luchtweg vrij te houden tijdens de slaap.
• Ademspierkrachttraining bij slaapapneu: Ademspierkrachttraining kan nuttig zijn bij slaapapneu, met name wanneer de ademspieren verzwakt zijn. Deze training helpt bij het versterken van deze spieren, waardoor de luchtwegen effectiever open kunnen blijven tijdens de slaap. Hoewel het geen vervanging is voor de standaardbehandelingen, kan het een waardevolle aanvulling zijn om de symptomen van slaapapneu te verminderen. Overleg met een arts of longfysiotherapeut is aanbevolen voordat je met deze training begint.
• Ontspanningstechnieken en mindfulness: Technieken zoals diepe ademhalingsoefeningen, yoga of meditatie kunnen helpen om beter te ontspannen en zo de slaapkwaliteit te verbeteren.