COVID-19, coronavirus (SARS-CoV-2)

Samenvatting

• Klachtenbeschrijving: COVID-19, veroorzaakt door SARS-CoV-2, varieert van milde luchtwegklachten tot ernstige ademhalingsproblemen. Besmetting vindt plaats via luchtgedragen druppeltjes en de incubatietijd is 1-14 dagen, korter bij omikronvarianten. Kwetsbare individuen kunnen ernstiger symptomen ontwikkelen, maar immuniteit na besmetting of vaccinatie varieert.
• Ontstaanswijze: Ontdekt in Wuhan in 2019, is SARS-CoV-2's oorsprong onbekend, mogelijk zoönotisch (van dieren naar mensen). Het heeft wereldwijd gezondheids- en economische uitdagingen veroorzaakt en ondergaat voortdurende genetische evolutie.
• Symptomen: Variëren van benauwdheid, hoesten, koorts, reuk- en smaakverlies tot vermoeidheid, spierpijn, cognitieve disfunctie, hoofdpijn en hartkloppingen.
• Diagnose: Gebeurt vooral met PCR-tests, met de mogelijkheid van zelftesten als aanvulling.
• (Zelf)behandeling en herstel: Omvat medisch consult, rust, geleidelijke opbouw van activiteit, ademhalingsoefeningen, ontspanningstechnieken, multidisciplinaire ondersteuning, leefstijlaanpassingen, en aanvullende maatregelen zoals voedingsadvies en mentale gezondheidszorg.

Beschrijving van de klachten

COVID-19, veroorzaakt door het SARS-coronavirus, leidt tot symptomen variërend van koorts en luchtwegklachten tot ernstige ademhalingsproblemen en benauwdheid. Het virus verspreidt zich via luchtgedragen druppeltjes, bijvoorbeeld door hoesten, niezen of praten. Besmetting kan plaatsvinden door het inademen van deze druppeltjes of via contact met de mond, neus of ogen. De incubatietijd, de periode van besmetting tot het verschijnen van symptomen, varieert van 1 tot 14 dagen, waarbij omikron(sub)varianten vaak een kortere incubatietijd van ongeveer 3 tot 4 dagen hebben. Het ziekteverloop is per persoon verschillend: sommigen ervaren milde symptomen, terwijl anderen ernstig ziek kunnen worden of zelfs kunnen overlijden. Kwetsbare en chronisch zieke mensen zijn vermoedelijk gevoeliger voor ernstige symptomen, hoewel dit niet altijd het geval is. Herbesmettingen lijken vaak minder ernstig, maar kunnen nog steeds tot verspreiding leiden. Over het algemeen bouwen mensen na een besmetting, net als na vaccinatie, afweer op tegen het virus, maar de duur en effectiviteit van deze immuniteit tegen verschillende varianten blijft nog onduidelijk.

Ontstaanswijze

• Ontstaanswijze van SARS-CoV-2:
  • Initiële identificatie: Het coronavirus SARS-CoV-2 werd voor het eerst geïdentificeerd in Wuhan, China, in december 2019, wat de start markeerde van de wereldwijde pandemie.
  • Onderzoek naar oorsprong: De exacte oorsprong van het virus is nog onbekend. Wetenschappelijk onderzoek richt zich op het vaststellen van de mogelijk zoönotische overdracht, waarbij de link met dierlijke gastheren zoals vleermuizen wordt onderzocht.
  • Wereldwijde verspreiding: Na de eerste uitbraak in Wuhan heeft het virus zich snel over de hele wereld verspreid, wat leidde tot grootschalige gezondheids-, economische en sociale uitdagingen.
  • Genetische evolutie: SARS-CoV-2 heeft meerdere mutaties ondergaan, resulterend in nieuwe varianten. Deze genetische veranderingen zijn belangrijk voor het begrijpen van de overdraagbaarheid en effectiviteit van vaccins.
  • Internationale wetenschappelijke inspanningen: Er zijn wereldwijd inspanningen gaande om meer te leren over de oorsprong, verspreiding en kenmerken van het virus, essentieel voor het ontwikkelen van preventieve maatregelen en behandelingen.
• Risicofactoren voor aanhoudende klachten na COVID-19:
  • Hogere leeftijd, vooral boven de 70 jaar.
  • Vrouwelijk geslacht, met een hogere prevalentie van langdurige symptomen.
  • Eerdere ziekenhuisopname vanwege COVID-19, wijzend op ernstigere initiële infectie.
  • Voorgeschiedenis van astma of andere chronische ademhalingsaandoeningen.
  • Verhoogde Body Mass Index (BMI) boven 25.
  • Ervaren van meer dan vijf symptomen in de beginfase van de infectie, zoals vermoeidheid, hoofdpijn, benauwdheid, heesheid en spierpijn.
  • Voor oudere personen boven 70 jaar: symptomen als reukverlies, koorts en een voorgeschiedenis van hartziekten.
  • Andere factoren kunnen zijn: onderliggende gezondheidsaandoeningen zoals diabetes, hoge bloeddruk, en hartziekten.
  • Langdurige blootstelling aan het virus, vooral in zorginstellingen of drukke omgevingen.
  • Genetische aanleg kan ook een rol spelen bij de ernst en duur van de symptomen.

Symptomen

• Algemene luchtwegsymptomen:
  • Benauwdheid en kortademigheid.
  • Hoesten.
  • Verkoudheidsklachten: neusverkoudheid, loopneus, niezen, keelpijn.
• Algemene symptomen:
  • Koorts of verhoging.
  • Plotseling verlies van reuk en/of smaak.
  • Vermoeidheid.
  • Pijn op de borst.
• Overige symptomen:
  • Pijnklachten door het hele lichaam.
  • Hoofdpijn.
  • Spierpijn.
  • Duizeligheid.
  • Verwardheid en prikkelbaarheid.
  • Maag- en darmklachten: buikpijn, verlies van eetlust, misselijkheid, overgeven, diarree.
  • Keelklachten: vastzittend slijm, heesheid.
  • Huidaandoeningen: verschillende huidafwijkingen.
  • Oogklachten: oogpijn, oogontsteking.
  • Psychische symptomen: onwel voelen, slaapstoornissen, cognitieve disfunctie (‘brain fog’).
  • Gewichtsverlies of gewichtstoename als gevolg van veranderingen in eetlust of stofwisseling.
  • Moeilijkheden bij de concentratie en geheugenproblemen.
  • Tijdelijke haaruitval.

Langdurige gevolgen van COVID-19: Long COVID

Long COVID verwijst naar aanhoudende gezondheidsproblemen die mensen ervaren na het doormaken van COVID-19. Deze langdurige klachten kunnen variëren van vermoeidheid en benauwdheid tot een disfunctionele ademhaling en kortademigheid. Deze symptomen kunnen aanhouden lang nadat de acute fase van de infectie voorbij is, wat aangeeft dat COVID-19 niet alleen een kortstondige impact heeft, maar ook langdurige gezondheidseffecten kan veroorzaken.

Diagnose

Voor de diagnose van COVID-19 zijn meerdere testmethoden beschikbaar. De PCR-test (polymerase chain reaction-test) is een veelgebruikte methode, waarbij een monster uit de neus en keel wordt genomen met een wattenstaafje voor laboratoriumanalyse. Naast PCR-tests zijn er ook verschillende soorten sneltesten, waaronder antigeentests, die thuis kunnen worden uitgevoerd voor snelle resultaten. Hoewel het uitvoeren van een zelftest niet altijd standaard noodzakelijk is, kan het bij symptomen zoals hoesten en kortademigheid raadzaam zijn om een zelftest te doen. Dit kan helpen bij persoonlijke geruststelling of als extra voorzorgsmaatregel. Het is belangrijk om op de hoogte te blijven van de huidige gezondheidsadviezen en richtlijnen voor het testen op COVID-19.

(Zelf)behandeling en herstel

• Verdacht op COVID-19? Ervaar je symptomen die duiden op COVID-19, onderneem dan onmiddellijk actie. Meet eerst je koorts met een thermometer en doe een zelftest. Bij een positief resultaat, volg de actuele RIVM-richtlijnen of die van je lokale gezondheidsautoriteit. Dit kan isolatie, het informeren van contacten en het zoeken van medische hulp omvatten. Beoordeel je situatie zorgvuldig, met oog op je gezondheid en de veiligheid van anderen. Deze aanbevelingen zijn gebaseerd op de nieuwste wetenschappelijke kennis en kunnen veranderen met nieuwe inzichten over het virus.
• Bezoek je huisarts bij restklachten na COVID-19: Bij aanhoudende symptomen na een COVID-19 infectie, start met overleg met je huisarts voor een passende doorverwijzing. Het herstel kan lang duren en is vaak niet lineair, dus neem de tijd en forceer niets. Regelmatige follow-up controles met je huisarts of specialist zijn cruciaal om je voortgang te volgen en nieuwe symptomen tijdig aan te pakken, waardoor je een geïnformeerd en effectief hersteltraject kunt volgen.
• Cognitieve zorg na COVID-19: Het is essentieel om na een COVID-infectie bewust te zijn van de impact op cognitieve functies. Veel mensen ervaren beperkingen door overprikkeling van het zenuwstelsel, wat het dagelijks functioneren kan beïnvloeden. Omdat het herstelproces na COVID sterk kan variëren, met sommige personen die volledig herstellen en anderen die langdurige symptomen van long COVID ervaren, is het van groot belang om hier adequaat op in te spelen. Het consulteren van een psycholoog kan waardevol zijn om passende strategieën te ontwikkelen voor het verbeteren en ondersteunen van je cognitieve welzijn.
• Opbouwen van fysieke belastbaarheid: Luister naar je lichaam bij het opbouwen van fysieke kracht. Het is belangrijk om je fysieke activiteiten geleidelijk te verhogen, vooral na COVID. Dit proces gaat vaak met ups en downs. Luister goed naar je lichaam en verhoog je activiteiten stap voor stap, idealiter onder begeleiding van een fysiotherapeut gespecialiseerd in post-COVID-herstel. Zoek je een geschikte zorgverlener in de buurt? Gebruik onze BehandelaarWijzer voor hulp op maat. Als je liever zelfstandig begint, probeer dan ons op maat gemaakte trainingsschema. Deze tools zijn ontworpen om je te ondersteunen bij een veilige en effectieve opbouw van je fysieke belastbaarheid. 
  Belangrijke mededeling: Begeleiding in een eerstelijnspraktijk voor post-COVID-klachten werd eerder vergoed vanuit de basisverzekering. Echter, per 1 juli 2024 is deze vergoeding stopgezet. Dit houdt in dat behandelingen voor post-COVID-klachten vanaf die datum niet meer standaard worden vergoed vanuit de basisverzekering, waardoor je mogelijk zelf verantwoordelijk bent voor de kosten, afhankelijk van je aanvullende verzekering.
• Optimaliseer je thuisworkout: Voor effectieve thuisworkouts bevelen we aan:
  • Hometrainer
  • Stoelfiets
  • Loopband
  • Oefenmat
  • Oefenbal 
  • Weerstandsbanden
  • Halterbank
  • Verstelbare dumbbellset
• Ademtraining en oefeningen na COVID-19​: Het regelmatig beoefenen van ademhalingsoefeningen en ademspierkrachttraining is cruciaal voor het verlichten van symptomen zoals kortademigheid en benauwdheid die na COVID-19 kunnen optreden. Deze trainingen kunnen plaatsvinden onder begeleiding van een gespecialiseerde fysiotherapeut, maar zijn ook zelfstandig uitvoerbaar. Voor zelfstandige training zijn hulpmiddelen zoals POWERbreathe beschikbaar, speciaal ontworpen om de ademspieren te versterken. Daarnaast helpen ontspannings- en ademhalingsoefeningen om stress te verminderen en slaapproblemen te verlichten. Methoden zoals yoga, mindfulness en meditatie kunnen hier effectief bij zijn.
• Multidisciplinaire aanpak bij aanhoudende COVID-Symptomen: Wanneer standaardstrategieën in de eerstelijnszorg niet voldoende resultaat of vooruitgang bieden bij het herstel na COVID-19, kan een multidisciplinaire aanpak nuttig zijn. Deze benadering omvat de samenwerking met diverse zorgprofessionals, zoals ergotherapeuten, diëtisten, logopedisten en psychologen. Zij bieden een geïntegreerde aanpak voor een effectief herstel. Bij complexe of langdurige symptomen kan een doorverwijzing naar een gespecialiseerde COVID-nazorgkliniek, zoals C-support, essentieel zijn voor verdere ondersteuning.
• Leefstijlverbeteringen bij herstel van COVID: Voor een effectief herstel na COVID-19 is het cruciaal om je leefstijl te optimaliseren. Richt je op een gezond gewicht, voldoende slaap, een gebalanceerd dieet en regelmatige lichaamsbeweging, aangezien deze factoren bijdragen aan een betere gezondheid en het beheersen van symptomen na COVID-19. Stop met roken met behulp van onze e-learning 'Stoppen met roken', omdat dit de ademhaling verslechtert, en beperk alcoholgebruik, dat de slaapkwaliteit kan beïnvloeden. Leer [hier] meer over het belang van een gezonde leefstijl voor herstel na COVID-19 en verrijk je kennis met onze e-learning 'een gezonde leefstijl in 5 stappen'.