Schouderblad dysfunctie, scapulaire dyskinesie, verstoord scapulothoracaal ritme, verstoorde bewegingen van het schouderblad, scapular dyskinesia, disrupted scapulothoracic rhythm, disrupted scapular movements

Samenvatting

• Klachtenbeschrijving: Deze aandoening kenmerkt zich door abnormale posities of bewegingen van één of beide schouderbladen, vaak in combinatie met andere schouderproblemen.
• Ontstaanswijze: Kan voorkomen door onderliggende schouderproblemen, langdurige immobilisatie, verkeerde houding, verstoorde spierfunctie, verkort gewrichtskapsel, spier- of peesscheuring, overbelasting, zwakte van rompspieren, of neurologische aandoeningen.
• Symptomen: Vaak asymptomatisch, kan secundair zijn aan andere schouderproblemen, en kan leiden tot secundaire klachten zoals pijn, beperkte bewegingsvrijheid, of zichtbare afwijkingen in schouderbeweging.
• Diagnose: Inclusief evaluatie van de stand en beweging van het schouderblad, spierkracht, en mobiliteit van omliggende gewrichten, soms met beeldvormende diagnostiek.
• (Zelf)behandeling en herstel: Omvat het identificeren van de bron, stabiliteits- en coördinatietraining, verbeteren van mobiliteit, rekken van de pectoralis minor, gebruik van tapen voor reactivatie, en leefstijlveranderingen.

Beschrijving van de klachten

Scapulaire dyskinesie verwijst naar een abnormale positie of beweging van één of beide schouderbladen, wat vaak samengaat met schouderklachten. Deze aandoening wordt vaak gezien in combinatie met andere schouderproblemen, zoals subacromiaal pijnsyndroom, schouderinstabiliteit, frozen shoulder, thoracic-outlet syndroom, of na verschillende soorten traumatische letsels. Het schouderblad speelt een cruciale rol in de bewegingen van de schoudergordel en het schoudergewricht. Het dient als een stabiel punt voor de bewegingen van de schouderkop, faciliteert bewegingen naar voren en naar achteren, helpt bij het heffen van de arm en bovenhandse bewegingen, en behoudt de spanning op de omliggende spieren. Scapulaire dyskinesie komt vaak voor bij patiënten met glenohumerale instabiliteit (67-80%) en is meer prevalent onder bovenhandse sporters (61%) vergeleken met niet-bovenhandse sporters (33%). Er zijn geen specifieke studies die het beloop van scapulaire dyskinesie beschrijven. De NHG-standaard (Nederlands Huisartsen Genootschap) voor schouderklachten geeft aan dat van algemene schouderklachten 30% herstelt na 6 weken, 50% na 6 maanden en 60% na 12 maanden.

Ontstaanswijze

• Onderliggend schouderprobleem: Scapulaire dyskinesie ontstaat vaak door problemen zoals subacromiaal pijnsyndroom, schouderinstabiliteit, frozen shoulder, thoracic-outlet syndroom, of na verschillende soorten traumatische letsels. Dit kan zowel na een operatie als zonder operatie (conservatief beleid) voorkomen.
• Langdurige immobilisatie: Het dragen van een mitella of andere vormen van langdurige immobilisatie, zoals te weinig bewegen, kan ook leiden tot scapulaire dyskinesie.
• Verkeerde (zit)houding: Een langdurig aangehouden verkeerde houding, vooral tijdens het zitten, kan bijdragen aan de ontwikkeling van deze aandoening.
• Verstoorde spierfunctie: Disfunctie in de spieren van de nek of schouders kan scapulaire dyskinesie veroorzaken.
• Verkort gewrichtskapsel: Een verkorting van het gewrichtskapsel in de schouder kan leiden tot een abnormale beweging of stand van het schouderblad.
• Spier- of peesscheuring: Scheuring van spieren of pezen in de nek of schouders kan eveneens scapulaire dyskinesie tot gevolg hebben.
• Overbelasting: Langdurige of herhaalde overbelasting van de schouder, vooral bij sporten of beroepen met veel bovenhandse activiteiten, kan tot scapulaire dyskinesie leiden.
• Zwakte van de rompspieren: Zwakte in de spieren van de romp kan de houding en beweging van het schouderblad beïnvloeden, wat resulteert in dyskinesie.
• Neurologische aandoeningen: Bepaalde neurologische aandoeningen kunnen de spierfunctie en -coördinatie beïnvloeden, wat kan resulteren in scapulaire dyskinesie.

Scapula alata: Oorzaken, symptomen en behandeling

Scapula alata is een aandoening waarbij het schouderblad abnormaal uitsteekt van de rug, wat op vleugels lijkt. Dit gebeurt meestal door zwakte of verlamming van de serratus anterior spier, die het schouderblad tegen de ribbenkast houdt. De oorzaak kan schade aan de zenuwen zijn die deze spier aansturen. Mensen met scapula alata hebben vaak beperkte arm-mobiliteit, krachtverlies en soms pijn. Het wordt duidelijk zichtbaar wanneer de arm wordt geheven of tegen weerstand wordt geduwd. De behandeling richt zich op het versterken van de omliggende spieren om de stabiliteit en functie van het schouderblad te verbeteren.

Symptomen

• Geen duidelijke symptomen: Scapulaire dyskinesie veroorzaakt vaak geen pijn of andere duidelijke klachten, waardoor veel mensen er geen last van hebben.
• Zichtbare afwijkingen: Soms zijn er zichtbare afwijkingen in de beweging of positie van het schouderblad, zoals het kantelen, uitpuilen of ophalen van het schouderblad.
• Oorzaak van andere klachten: Scapulaire dyskinesie kan zelf leiden tot andere schouderklachten zoals pijn, beperkte bewegingsvrijheid of zwakte in de schouder.
• Vermoeidheid en ongemak: Langdurige of intensieve activiteiten kunnen vermoeidheid of ongemak in de schouder veroorzaken.
• Functionele beperkingen: In ernstige gevallen kan scapulaire dyskinesie leiden tot beperkingen bij activiteiten waarbij je je armen gebruikt, zoals tillen of werken boven je hoofd.

Afwijkende bewegingen van het schouderblad

De beschreven afwijkende bewegingen van het schouderblad zijn als volgt:

• Tipping: Dit is wanneer het onderste punt van het schouderblad uitsteekt. Bij tipping kantelt het schouderblad zodanig dat het onderste deel ervan verder weg van de ribbenkast beweegt.
• Winging: Bij winging steekt de binnenste rand van het schouderblad uit. Dit gebeurt vaak wanneer de spieren die het schouderblad tegen de ribbenkast houden, zwak zijn of niet goed functioneren, waardoor de binnenrand van het schouderblad naar buiten steekt.
• Shrugging: Dit betreft het optrekken van de schouderbladen. Shrugging is vaak te zien wanneer iemand zijn schouders optrekt, wat kan leiden tot een verhoogde spanning in de nek- en schouderspieren.
• Symmetrisch patroon: Hierbij bewegen de schouderbladen symmetrisch. Dit betekent dat beide schouderbladen in gelijke mate en op een vergelijkbare wijze bewegen, wat als normaal wordt beschouwd. Afwijkingen van een symmetrisch patroon kunnen duiden op problemen of disfuncties in het schoudergebied.

Diagnose

Bij de diagnose van scapulaire dyskinesie wordt eerst bepaald of de klachten primair (als hoofdprobleem) of secundair (als gevolg van andere aandoeningen) zijn. Indien de dyskinesie secundair is, richt de aandacht zich eerst op de onderliggende klachten die tot de dyskinesie hebben geleid. Vervolgens beoordeelt een fysiotherapeut de stand van het schouderblad, voert verschillende testen uit om de bewegingen van het schouderblad te evalueren, en controleert de spierkracht en spierlengte. Ook de mobiliteit van de omliggende gewrichten wordt geëvalueerd. Bij een vermoeden van onderliggende pathologie kan beeldvormende diagnostiek zoals röntgenfoto's, MRI-scans of echografie worden overwogen om een duidelijker beeld te krijgen van de aandoening.

Welke spieren moet je trainen voor een gezonde schouderbeweging?

Om scapulaire dyskinesie aan te pakken, is het trainen van bepaalde spieren belangrijk. Focus op het minder actief maken van het bovenste deel van de trapezius (de spier bij je nek en schouders; de monnikskapspier) en het actiever maken van het midden- en onderste deel van deze spier en de serratus anterior (een spier aan de zijkant van je borst). De trapezius helpt bij het bewegen van je schouderblad omhoog, omlaag, naar achteren en het draaien ervan. Deze spier zorgt er ook voor dat je schouderbladen goed tegen je romp blijven. De serratus anterior is belangrijk voor het naar voren en omhoog bewegen van het schouderblad en het stabiel houden ervan tegen je ribbenkast. Deze spier helpt ook bij het ademen. Door deze spieren gericht te trainen, verbeter je de beweging en stabiliteit van je schouders.

(Zelf)behandeling en herstel

• Identificeren van de bron: De eerste stap is om te bepalen of scapulaire dyskinesie primair is of het gevolg van een andere aandoening. Als het een secundair probleem is, moet eerst de onderliggende oorzaak worden aangepakt.
• Mobiliteitsverbetering: Als er beperkingen zijn in de mobiliteit van het schoudergewricht, de borst- en nekwervelkolom, ribben en schouderblad, richt je dan eerst op het verbeteren van deze mobiliteit. Dit kan door middel van fysio- of manuele therapie of door zelf mobiliserende en rekoefeningen te doen. Vind een geschikte lokale zorgprofessional met behulp van onze 'BehandelaarWijzer'.
• Rekken van de pectoralis minor: Het rekken van deze spier (kleine borstspier) kan nuttig zijn, aangezien deze bij scapulaire dyskinesie verkort kan zijn. Laat dit beoordelen door een fysiotgerapeut, of start met ons op maat gemaakte trainingsschema.
• Tapen voor reactivatie: Tapen kan helpen bij het reactiveren van een normaal, symmetrisch scapulohumeraal patroon en zorgt ook voor scapulothoracale stabiliteit. Het is een corrigerende techniek.
• Stabiliteits- en coördinatietraining: Het trainen van de juiste scapulaire beweging en spiercoördinatie is cruciaal om disbalans te herstellen. Dit kan onder begeleiding van een fysiotherapeut, of start met ons op maat gemaakte trainingsschema.
• Optimaliseer je thuisworkout: Voor effectieve thuisworkouts bevelen we aan:
  • Crosstrainer
  • Roeiapparaat
  • Oefenmat
  • Oefenbal 
  • Weerstandsbanden
  • Halterbank
  • Verstelbare dumbbellset
• Leefstijlveranderingen: Verbeteren van leefstijl, zoals werk-, slaap- en sportgewoonten, is belangrijk. Streef naar een gezond gewicht, eet gezond en beweeg voldoende. Stress kan spierspanning veroorzaken en het herstel belemmeren. Overweeg bij stress, stressverlagende technieken zoals yoga, meditatie of ademhalingsoefeningen. Dit vermindert het risico op diverse gezondheidsproblemen en bevordert de algehele gezondheid. Meer hierover lees je [hier] of bekijk de beschikbare e-learning.