Ziekte van Dupuytren, koetsiershand, koetsiersziekte, Morbus Dupuytren, palmaire fibromatose, contractuur van Dupuytren, Dupuytren's disease, coachman's hand, Dupuytren's contracture, palmar fibromatosis, Dupuytren's contracture

Samenvatting

• Klachtenbeschrijving: De ziekte van Dupuytren is een bindweefselaandoening in de hand. Het leidt tot strengen en knobbels onder de huid en veroorzaakt een kromstand van de vingers.
• Ontstaanswijze: Genetische aanleg, leeftijd, geslacht en leefstijlfactoren zoals roken en alcoholgebruik kunnen bijdragen aan het ontstaan. Repetitieve handbewegingen en bepaalde onderliggende aandoeningen verhogen het risico.
• Symptomen: Voelbare strengen en knobbels in de handpalm, stijfheid, functieverlies, pijn bij gebruik, mogelijke zenuwinklemming en huidveranderingen.
• Diagnose: Gesteld op basis van klachten en fysiek onderzoek, soms aangevuld met röntgenfoto's, echografie of MRI.
• (Zelf)behandeling en herstel: De behandeling varieert van een afwachtende benadering en (hand)fysiotherapie tot het gebruik van braces of spalken in mildere stadia, en overgaand naar chirurgische ingrepen bij ernstige gevallen. Specifieke oefeningen, zowel pre- als postoperatief, zijn cruciaal, en leefstijl- en ergonomische aanpassingen kunnen waardevol zijn.

Beschrijving van de aandoening

De ziekte van Dupuytren, ook wel bekend als 'contractuur van Dupuytren', 'morbus Dupuytren', of in de volksmond 'koetsiersziekte', is een aandoening van het bindweefsel in de hand. Dit bindweefsel, de palmaire aponeurose, ligt tussen de handpalm en de pezen en bloedvaten. De ziekte kenmerkt zich door verdikking van dit weefsel, wat resulteert in strengen of knobbels onder de huid, en leidt tot een kromstand van de vingers, bekend als flexiecontractuur of 'klauwhanden'. Naarmate de aandoening vordert, kan het bindweefsel verschrompelen, waardoor vingers soms niet meer gestrekt kunnen worden. Het treft vooral mensen met een blanke huidskleur, vaker mannen dan vrouwen, en wordt meestal gezien bij personen ouder dan 30 jaar. De ringvinger en pink zijn vaak het meest aangedaan, maar de aandoening kan in elke vinger voorkomen en verschijnt vaak in beide handen. De ziekte is in 1831 benoemd door baron Guillaume Dupuytren.

Ontstaanswijze

• Genetische aanleg: Een mogelijke factor in het ontstaan van de ziekte kan genetische predispositie zijn, hoewel de exacte oorzaak onbekend blijft.
• Progressieve ontwikkeling: De klachten beginnen met verhardingen en evolueren geleidelijk tot strengen en knobbels, een proces dat maanden tot jaren kan duren.
• Onderliggende aandoeningen: Risico's worden verhoogd door aandoeningen zoals diabetes, epilepsie, hypercholesterolemie, leverziekten en voorgeschiedenis van handletsel.
• Leefstijlfactoren: Roken en overmatig alcoholgebruik zijn bekende risicoverhogende leefstijlfactoren voor deze aandoening.
• Leeftijd en geslacht: Oudere leeftijd en mannelijk geslacht kunnen de kans op het ontwikkelen van de ziekte verhogen.
• Repetitieve handbewegingen: Langdurige of repetitieve handbewegingen in beroep of hobby kunnen ook bijdragen aan het ontstaan van de ziekte.
• Milieu-invloeden: Bepaalde omgevingsfactoren en beroepsmatige blootstellingen kunnen eveneens een rol spelen in de ontwikkeling van de aandoening.

Symptomen

• Voelbare strengen en knobbels: Harde strengen of knobbels zijn duidelijk voelbaar in de handpalm en strekken zich uit naar de vingers.
• Stijfheid en functieverlies: Naarmate de aandoening vordert, worden de vingers stijver en gaat de functionaliteit achteruit.
• Flexie contractuur: In ernstige gevallen treedt een flexie contractuur op, waarbij de aangedane vingers kromtrekken en niet meer gestrekt kunnen worden.
• Pijn bij gebruik: Gebruik van de hand kan pijn veroorzaken, hoewel de strengen en knobbels zelf meestal niet pijnlijk zijn.
• Zenuwinklemming: Soms kan de verharding een zenuw beknellen, wat kan resulteren in verminderd gevoel en/of krachtsverlies in de vingers.
• Huidveranderingen: Er kunnen veranderingen optreden in de huid over de getroffen gebieden, zoals verdikking of verkleuring.
• Beperkte bewegingsvrijheid: Beperkingen in het buigen en strekken van de vingers, vooral bij fijne motorische activiteiten.

Diagnose

De diagnose van de ziekte van Dupuytren wordt doorgaans gesteld op basis van klachten, symptomen, en een grondige inspectie en onderzoek van de hand. Kenmerkende symptomen zoals verdikte strengen of knobbels in de handpalm en de beperkte beweeglijkheid van de vingers bieden vaak voldoende aanwijzingen. Aanvullend kan, indien nodig, een röntgenfoto worden gemaakt om andere onderliggende aandoeningen van het bot of gewricht uit te sluiten. In sommige gevallen kan ook echografie of MRI ingezet worden om de mate van betrokkenheid van het bindweefsel en de omvang van de aandoening beter te beoordelen.

Indeling ziekte van Dupuytren

1. Beginstadium: Aanwezigheid van een verdikte nodule (knobbel) of bindweefselstreng in de handpalm zonder beperking van de vingerbeweging.
2. Middelstadium: Verdikte nodule of bindweefselstreng in de handpalm met lichte beperking in het strekken van de vinger.
3. Gevorderd stadium: Duidelijke flexiecontractuur met een kromstand van de vingers en forse beperking in het strekken van de vingers.

(Zelf)behandeling en herstel

• Behandelingskeuze afhankelijk van stadium: De behandeling varieert afhankelijk van de ernst; bij vroege stadia kan afwachten volstaan, terwijl bij gevorderde stadia chirurgische ingrepen noodzakelijk kunnen zijn. Voor directe pijnverlichting zijn pijnstillers zoals paracetamol of ibuprofen geschikt. Bij hevige pijn is het raadzaam om contact op te nemen met je huisarts voor een sterkere pijnmedicatie.
• Vingerspalk of handsplint: In de beginfase van de ziekte Dupuytren kan het gebruik van een vingerspalk of handsplint bijdragen aan het herstelproces. Deze hulpmiddelen beperken de beweging en belasting van de hand, wat helpt bij het verminderen van ontsteking en pijn. Het dragen van een splint of brace, vooral tijdens de nacht, zorgt ervoor dat de hand in een veilige en rustige positie blijft, wat essentieel is voor een effectief herstel. Wij raden aan om altijd in overleg met een zorgprofessional de juiste keuze en gebruik van een splint of brace te bepalen, om te verzekeren dat je herstel optimaal wordt ondersteund. Soms kan het gebruik van tape een goed alternatief zijn; informeer hiervoor bij een handfysiotherapeut.
• Injecties met corticosteroïden: Worden soms gebruikt om pijnlijke knobbels in de handpalmen te behandelen. Deze injecties bevatten kunstmatige hormonen die ontstekingen verminderen. Ze zijn echter niet effectief bij kromstand van de vingers. Uit recent onderzoek blijkt dat na ongeveer drie injecties bij 97% van de patiënten een aanzienlijke afname van de knobbel optreedt. Echter, bij de helft van deze patiënten kwam de knobbel binnen 1 tot 3 jaar na de laatste injectie terug.
• Chirurgische interventies bij vergevorderde stadia: Bij gevorderde stadia van de Dupuytren kunnen verschillende chirurgische ingrepen overwogen worden. Naaldfasciotomie is een minder ingrijpende optie, geschikt voor minder ernstige gevallen, met een relatief korte herstelperiode, maar er is een kans dat de symptomen terugkeren. Partiële fasciotomie is een intensievere operatie gericht op het verwijderen van de aangedane strengen, wat resulteert in een langere hersteltijd. Dermofasciotomie is een uitgebreidere ingreep, waarbij naast de strengen ook huid wordt verwijderd en vervangen met huidtransplantatie. Deze aanpak verkleint effectiever de kans op het terugkeren van symptomen.
• Huidverzorgingsproducten: Het gebruik van littekencreme kan helpen om de huid van de handen soepel te houden, vooral na chirurgische ingrepen.
• (Hand)fysiotherapie en oefeningen: Voor de behandeling van de ziekte van Dupuytren, zowel vóór als na een operatie, is het volgen van handfysiotherapie en het doen van specifieke oefeningen van groot belang. Je moet belastende bewegingen vermijden en je richten op oefeningen die je hand en vingers versterken en stabiliseren. Deze oefeningen kun je het best doen onder begeleiding van een gespecialiseerde handtherapeut of starten met ons trainingsprogramma op maat. Het is belangrijk om na de operatie door te gaan met fysiotherapie en gerichte oefeningen voor een goed herstel en behoud van je handfunctie. Voor een veilige start van de behandeling kun je via onze BehandelaarWijzer een gekwalificeerde zorgprofessional in jouw omgeving vinden.
• Optimaliseer je thuisworkout: Voor effectieve trainingen adviseren we:
  • Crosstrainer
  • Roeiapparaat
  • Hand- en polstrainer set
  • Pols trainer
  • Oefenmat
  • Oefenbal 
  • Weerstandsbanden
  • Halterbank
  • Verstelbare dumbbellset
• Ergotherapie: Ergotherapie kan een belangrijke aanvulling zijn bij de behandeling van de ziekte van Dupuytren. Ergotherapeuten helpen patiënten onder meer met het aanbevelen van hulpmiddelen die het dagelijks functioneren vergemakkelijken en de belasting op de aangedane hand verminderen. Voor een optimale aanpak van je herstel, overleg je met je arts voor een verwijzing naar een ergotherapeut.
• Acupunctuur: Sommige patiënten vinden verlichting in alternatieve behandelingen zoals acupunctuur, die kan helpen bij het verminderen van pijn en het verbeteren van de handfunctie.
• Leefstijlveranderingen: Leefstijlveranderingen zijn cruciaal voor je algehele gezondheid. Het is belangrijk om je werk-, slaap- en sportgewoonten te verbeteren. Streef naar een gezond gewicht, eet evenwichtig en zorg voor voldoende beweging. Vermijd stress, want dit kan spierspanning verhogen en herstel hinderen. Overweeg stressverlagende methoden zoals yoga, meditatie of ademhalingsoefeningen. Dit helpt niet alleen bij het verminderen van gezondheidsrisico's, maar bevordert ook je algehele welzijn. Lees meer over dit onderwerp [hier] of bekijk onze e-learning voor uitgebreide informatie.
• Preventie: Preventie is een sleutelfactor bij de ziekte van Dupuytren. Het vermijden van overbelasting van de handen is van belang. Dit betekent dat je activiteiten die de handen zwaar belasten, zoals sommige sporten of bepaalde huishoudelijke taken, dient te beperken of aan te passen. Het gebruik van ondersteunende hulpmiddelen, zoals polsbanden, fitnesshandschoenen of compressiehandschoenen tijdens activiteiten zoals krachttraining, kan extra ondersteuning bieden en het risico op verdere aandoeningen verminderen.