Fibromyalgie, weke delen reuma, langdurige pijn in spieren en bindweefsel, fibromyalgia, fibromyalgia syndrome, soft tissue rheumatism

Samenvatting

• Beschrijving klachten: Fibromyalgie is een chronische aandoening gekenmerkt door pijn in spieren en bindweefsel over het gehele lichaam. Naast pijn treden vaak stijfheid, vermoeidheid, slaapproblemen en stemmingswisselingen op.
• Ontstaanswijze: De oorzaak is onbekend, maar onderzoek wijst op afwijkingen in hersenfunctie, zenuwstelsel, hormonale disbalansen en triggers als stress en infecties.
• Symptomen: Mensen met fibromyalgie beschrijven verspreide pijn, gevoeligheid op drukpunten, verstoorde slaap, vermoeidheid en concentratieproblemen. Symptomen variëren per individu.
• Diagnose: Na uitsluiting van andere aandoeningen, wordt de diagnose gesteld door symptomen en de aanwezigheid van minstens 11 van de 18 tenderpoints (drukpunten).
• (Zelf)behandeling en herstel: Zelfmanagement is essentieel. Medicatie kan pijn verlichten. Een gebalanceerde leefstijl, specifieke oefeningen en diverse therapieën helpen bij symptoomverlichting.

Beschrijving klachten

Fibromyalgie is een chronische aandoening waarbij patiënten langdurige pijn ervaren in spieren en bindweefsel door het hele lichaam. Deze pijn gaat vaak gepaard met symptomen zoals stijfheid, vermoeidheid, slaapstoornissen en stemmingswisselingen. Het unieke aan deze aandoening is dat de intensiteit van de klachten fluctueert; goede dagen kunnen worden afgewisseld met dagen van hevige pijn en ongemak. Medisch onderzoek, waaronder bloedtests en beeldvorming, toont typisch geen afwijkingen die deze klachten verklaren. Dit maakt de oorzaak van fibromyalgie tot op heden een raadsel. Dit onbekende aspect kan het diagnoseproces voor patiënten lang en uitdagend maken, resulterend in gevoelens van onbegrip en frustratie. Specifiek kan de pijn in de lage rug bij fibromyalgie intens zijn en bijdragen aan verminderde mobiliteit en kwaliteit van leven. In Nederland is ongeveer 2% van de volwassen bevolking getroffen door fibromyalgie. Het komt met name voor bij vrouwen en de symptomen beginnen meestal tussen de leeftijden van 25 en 40 jaar.

Ontstaanswijze

• Onbekende oorsprong: De exacte ontstaanswijze van fibromyalgie is nog niet volledig begrepen en erfelijke factoren lijken geen rol te spelen.
• Geen fysieke schade: Er is geen aanwijsbare schade in spier- of bindweefsel gerelateerd aan fibromyalgie.
• Zenuwstelsel: Er zijn aanwijzingen dat het probleem wellicht ligt bij de aansturing vanuit het zenuwstelsel, waaronder de hersenen, ruggenmerg en zenuwen.
• Centrale sensitisatie: Er is een theorie dat patiënten met fibromyalgie een verhoogde gevoeligheid voor pijn hebben vanwege een abnormale hersenfunctie.
• Disbalans in lichamelijke processen: Het zenuwstelsel reguleert diverse processen in het lichaam die verstoord kunnen raken.
• Prikkelverwerking: Er kunnen problemen zijn met het verwerken van externe prikkels, waarbij normale prikkels als pijnprikkels worden ervaren.
• Stress en trauma: De symptomen van fibromyalgie kunnen zich manifesteren of verergeren na significante fysieke of emotionele stress of trauma's.
• Infecties: Infecties of andere ziektes kunnen mogelijk een trigger vormen voor fibromyalgie.
• Psychologische factoren: Er is een correlatie tussen fibromyalgie en psychische aandoeningen zoals depressie en angst.
• Hormonale onevenwichtigheden: Afwijkingen in hormoonniveaus kunnen geassocieerd zijn met fibromyalgie.
• Slaapstoornissen: Mensen met fibromyalgie ervaren vaak slaapstoornissen die de symptomen van de aandoening kunnen verergeren.
• Microbiota: Voorlopige onderzoeken suggereren een mogelijke link tussen darmbacteriën en fibromyalgie.

Symptomen

• Pijn over het gehele lichaam: Dit is het kenmerkende symptoom van fibromyalgie.
• Algehele vermoeidheid: Bijna net zo gebruikelijk als de pijn.
• Aanwezigheid van tenderpoints: Specifieke lichaamspunten die pijnlijk zijn bij druk.
• Stijfheid van de gewrichten en spieren: Veel patiënten ervaren aanhoudende stijfheid in hun gewrichten en spieren, met name na periodes van inactiviteit of rust.
• Slaapproblemen: Onderbroken slaap en slapeloosheid komen vaak voor.
• Trager herstel na inspanning: Mensen met fibromyalgie ervaren vaak verhoogde vermoeidheid of pijn na fysieke of mentale inspanning, die langer aanhoudt dan normaal.
• Stemmingswisselingen: Vooral depressie en angst.
• Moeite met concentreren: Soms aangeduid als "fibro fog".
• Gevoeligheid voor prikkels van buitenaf: Overgevoeligheid voor licht, geluid of aanraking.
• Darmklachten en prikkelbare darmsyndroom (PDS): Dit kan variëren van lichte darmklachten tot volledige PDS.
• Hoofdpijn: Inclusief chronische spanningshoofdpijn en migraine.
• Gevoelloosheid en tintelingen: Vooral in handen en voeten.
• Gevoeligheid voor weersveranderingen: Sommige patiënten merken een toename van symptomen bij bepaalde weersomstandigheden.
• Gevoeligheid voor kou of hitte: Afwijkende reacties op temperatuurveranderingen.
• Restless legs: Onrustige benen, vooral 's nachts.
• Geheugenproblemen: Buiten concentratieproblemen om.
• Kaak- en gezichtspijn: Pijn geassocieerd met temporomandibulaire dysfunctie (TMD), wat resulteert in kauwpijn en een knakkend geluid van de kaak.
• Frequente urineweginfecties of pijn bij het urineren: Herhaalde infecties of ongemak tijdens het ledigen van de blaas, mogelijk door irritatie van de urinewegen.
• Gevoel van zwelling: In handen, voeten of andere gebieden, zonder zichtbare zwelling.
• Overgevoeligheid voor medicatie: Sommige mensen met fibromyalgie kunnen gevoeliger reageren op medicijnen en bijwerkingen ervaren bij normale doseringen.
• Droge ogen en mond: Een gevoel van droogheid in de ogen en mond komt vaak voor.
• Tinnitus (oorsuizen): Een constante rinkelende of zoemende sensatie in de oren.
• Duizeligheid en evenwichtsproblemen: Patiënten kunnen zich licht in het hoofd voelen of problemen hebben met balans en coördinatie.
• Menstruatieproblemen: Vrouwen met fibromyalgie melden vaak pijnlijkere menstruaties.
• Spierkrampen: Plotselinge, onvrijwillige samentrekking van een spier die pijnlijk kan zijn.
• Hartkloppingen: Het gevoel dat het hart te snel, te langzaam, of onregelmatig klopt.

Deze uitgebreide lijst is samengesteld op basis van de frequentie waarmee de symptomen gewoonlijk worden gemeld en hun impact op het dagelijks leven van patiënten. Echter, de ervaring van fibromyalgie kan sterk variëren van persoon tot persoon.

Diagnose

Het vaststellen van fibromyalgie is complex, omdat er bij regulier medisch onderzoek zoals bloedtesten en beeldvormende diagnostiek geen duidelijke afwijkingen aan het licht komen. Veel patiënten hebben al een lang traject achter de rug waarbij verschillende mogelijke oorzaken, met overlappende symptomen zoals reumatoïde artritis, zijn uitgesloten; vandaar dat het ook wel een 'uitsluitingsdiagnose' wordt genoemd. Een kenmerkend symptoom van fibromyalgie zijn de tenderpoints of pijnpunten, waarvan er 18 verspreid over het lichaam zijn (zie afbeelding). Deze punten zijn extra gevoelig voor druk en kunnen in de loop van de tijd variëren in gevoeligheid. Wanneer 11 of meer van deze punten pijnlijk reageren op druk, wijst dit sterk richting fibromyalgie. Het is echter niet enkel deze test die de diagnose bepaalt; een uitgebreid overzicht van klachten en symptomen, vaak verzameld met behulp van vragenlijsten en puntenscores voor pijn en andere symptomen, speelt een cruciale rol in het diagnoseproces.

Uitleg afbeelding: De afbeelding illustreert een figuur met 'tender points', kenmerkend voor de diagnose van fibromyalgie, die pijngebieden aanduiden.

Fibromyalgie: miskend en onbegrepen door buitenstaanders

Fibromyalgieklachten zijn vaak moeilijk te meten en zichtbaarheid ervan varieert in ernst, waardoor ze tot op heden worden onderschat. Dit heeft geleid tot het idee dat het een aandoening is die "tussen de oren" zit. Gelukkig groeit het besef dat het daadwerkelijk ernstige symptomen met zich meebrengt, die het dagelijks leven kunnen beïnvloeden.

(Zelf)behandeling en herstel

• Zelfmanagement bij fibromyalgie: Om fibromyalgie effectief te managen, is het van groot belang om de aandoening te accepteren, de symptomen te herkennen en zelfstandig actie te ondernemen. Het is cruciaal om je grenzen goed te leren kennen om overbelasting te voorkomen, aangezien rust een belangrijke rol speelt bij fibromyalgie.
• Geleidelijke oefening: Overweeg 'graded activity' met de hulp van een fysiotherapeut, aangevuld met ontspanningsoefeningen, of start zelfstandig met een specifiek oefenprogramma fibromyalgie of een trainingsschema op maat. Vind de juiste expert voor zorg op locatie met onze BehandelaarWijzer.
• Optimaliseer je thuisworkout: Voor het beste resultaat tijdens je training thuis raden we de volgende oefenmaterialen aan:
  • Hometrainer
  • Loopband
  • Crosstrainer
  • Homegym
  • Oefenmat
  • Oefenbal
• Aanvullende therapieën: Naast het geleidelijk opbouwen van activiteiten onder begeleiding, kunnen paramedische behandelingen zoals massages, triggerpointbehandelingen en dry needling helpen bij fysieke klachten. Psychologische ondersteuning is ook essentieel gezien de emotionele impact van de aandoening.
• Alternatieve therapieën: Aanvullend kunnen alternatieve behandelmethoden zoals acupunctuur, chiropractie, hydrotherapie, tai chi en yoga verlichting bieden. Het is raadzaam om deze opties te bespreken met een deskundige.
• Ondersteuning, educatie en opvolging bij fibromyalgie: Zoek steungroepen om ervaringen te delen, blijf op de hoogte van recente onderzoeken en zorg voor regelmatige medische check-ups. Dit helpt bij het effectief beheren van fibromyalgie.
• Belang van een gezonde leefstijl en triggers vermijden: Een goede nachtrust, evenwichtige voeding en effectief stressmanagement zijn belangrijk bij het verlichten van symptomen. Pas je leefstijl aan en vermijd bekende triggers voor een betere levenskwaliteit. Ontdek meer in de aanbevolen bron en e-learning.