Trigeminus neuralgie, aangezichtspijn, trigeminal neuralgia, facial pain, tic douloureux, Fothergill's disease

Samenvatting

• Klachtenbeschrijving: Trigeminus neuralgie, ook wel aangezichtspijn genoemd, heeft te maken met een belangrijke zenuw in de hersenen genaamd de nervus trigeminus. Deze zenuw speelt een rol in het gevoel en de pijn in je gezicht.
• Ontstaanswijze: Door druk op de zenuw, aantasting van de trigeminuszenuw, ontstekingen, tumoren, en onbekende oorzaken.
• Symptomen: Meestal intense, eenzijdige pijn, provocatie door dagelijkse activiteiten, brandende of elektrische pijn, bijkomende symptomen zoals zweten, en psychologische impact.
• Diagnose: Diagnose vereist een arts en omvat een lichamelijk onderzoek en een MRI-scan om andere oorzaken uit te sluiten.
• (Zelf)behandeling en herstel: Medisch advies, medicatie, vermijden van triggers, eventueel fysiotherapie en psychologische ondersteuning, chirurgische ingrepen, ontspanningstechnieken en leefstijlaanpassingen.

Beschrijving van de aandoening

De nervus trigeminus, ook bekend als de "drielingzenuw", is de vijfde hersenzenuw (nervus V) en is essentieel voor de sensatie en functie van het gezicht. Deze zenuw splitst zich in drie takken: de nervus ophthalmicus, die gevoeligheid in de ogen en het voorhoofd verzorgt; de nervus maxillaris, verantwoordelijk voor het gevoel in de wang, neus, bovenkaak, bovengebit en neusbijholten; en de nervus mandibularis, die sensatie in de tong, kin, onderkaak en ondergebit regelt. Trigeminus neuralgie of ook wel aangezichtspijn, gekenmerkt door intense pijn in het verzorgingsgebied van de zenuw, ontstaat door irritatie of prikkeling en komt het meest voor bij personen tussen 50 en 70 jaar. Deze aandoening komt niet vaak voor en treft vooral vrouwen. Het aantal nieuwe gevallen per jaar varieert tussen de 4 en 13 per 100.000 mensen en wordt meer naarmate mensen ouder worden.

Onderscheid en kenmerken van atypische aangezichtspijn

Atypische aangezichtspijn vertoont gelijkenissen met trigeminus neuralgie, maar kent enkele belangrijke verschillen. In tegenstelling tot trigeminus neuralgie, die vaak gelokaliseerd is aan één kant van het gezicht, wordt atypische aangezichtspijn meestal in het gehele gezicht gevoeld. Deze pijn is chronisch van aard en de oorzaak is vaak moeilijk te bepalen. Mogelijke oorzaken zijn ingrepen aan tanden of bijholtes, infecties, of langdurige stress. Atypische aangezichtspijn komt vaker voor dan trigeminus neuralgie. Het is ook belangrijk om atypische aangezichtspijn te onderscheiden van andere hoofdpijnsoorten zoals migraine, cervicogene hoofdpijn en clusterhoofdpijn, die vergelijkbare symptomen kunnen vertonen.

Ontstaanswijze

• Druk op aangezichtszenuw: Een bloedvat dat druk uitoefent op de aangezichtszenuw kan pijn veroorzaken.
• Aantasting trigeminuszenuw: Mogelijke oorzaken zijn verwondingen, operaties aan de neusbijholte, herpesvirusinfecties of bloedpropjes in de hersenen, wat leidt tot aanhoudende pijn.
• Andere oorzaken: Factoren zoals ontsteking van de neusbijholte, tandproblemen, nekpijn of schildklieraandoeningen kunnen acute aangezichtspijn teweegbrengen.
• Neurologische aandoeningen: Trigeminus neuralgie kan soms voorkomen bij mensen met Multiple sclerosis (MS), een auto-immuunziekte die het zenuwstelsel aantast en het risico op trigeminus neuralgie kan verhogen.
• Tumoren en gezwellen: In zeldzame gevallen kunnen tumoren of gezwellen op of nabij de gezichtszenuwen pijn veroorzaken.
• Vaak onbekende oorzaak: In veel gevallen wordt er geen specifieke oorzaak gevonden.

Symptomen

• Intense pijnaanvallen: Kortdurend, scherp en schietend in het verzorgingsgebied van de vijfde hersenzenuw.
• Eenzijdige pijn: Voornamelijk aan één zijde van het gezicht.
• Pijnprovocatie door dagelijkse activiteiten: Uitgelokt door eten, gezicht wassen, scheren, praten, aanraking, en temperatuursveranderingen.
• Type pijn: Vaak beschreven als brandend, schrijnend of als een elektrische schok.
• Bijkomende symptomen: Zweten, tranen van het oog, en roodheid van het gezicht.
• Slaapverstoring en psychologische impact: Hevige pijn kan slaap belemmeren en leiden tot depressie- en burn-outklachten.
• Gewichtsverlies bij langdurige klachten: Door moeite met eten vanwege de pijn.
• Gevoeligheid voor prikkels: Bijvoorbeeld licht- of geluidsgevoeligheid kan voorkomen.
• Verminderde levenskwaliteit: Door impact op dagelijkse activiteiten en welbevinden.

Toelichting bij de afbeelding: Deze afbeelding illustreert het verloop van de nervus trigeminus en de bijbehorende uitstralende pijngebieden.

Diagnose

Een huisarts of neuroloog stelt meestal de diagnose, gebaseerd op de klachten, symptomen en het specifieke verhaal van de patiënt. Tijdens het lichamelijk onderzoek worden alle hersenzenuwen geëvalueerd, hoewel er vaak geen afwijkingen worden gevonden. Een belangrijk deel van de diagnose is een MRI-scan, die helpt om andere onderliggende aandoeningen uit te sluiten en om te beoordelen of de trigeminuszenuw wordt beïnvloed door druk van nabijgelegen bloedvaten. Deze combinatie van patiëntgeschiedenis, lichamelijk onderzoek en beeldvorming is cruciaal om de diagnose te bevestigen en andere mogelijke oorzaken van de symptomen uit te sluiten.

(Zelf)behandeling en herstel

• Medisch advies: Voor aanhoudende, ernstige en progressieve hoofdpijn is het raadzaam om altijd hulp te zoeken bij een huisarts of hoofdpijnspecialist. Daarnaast kan het bijhouden van een hoofdpijndagboek met details over aanvallen, triggers en symptomen nuttig zijn. Dit helpt bij het identificeren van patronen en het aanpassen van de behandeling. Voor het bijhouden van deze informatie zijn er diverse apps beschikbaar.
• Pijnstillers en medicatie: Overleg met je huisarts over het gebruik van pijnstillers. Carbamazepine, vaak gebruikt bij epilepsie en neuropathische pijn (zenuwpijn), is de eerste keuze bij trigeminus neuralgie en vermindert in ongeveer 70% van de gevallen de klachten. Informeer bij je huisarts naar dit middel of andere medicatieopties.
• Vermijden van triggers: Vermijd triggerfactoren zoals bepaalde voedingsmiddelen, licht en temperatuurschommelingen om symptoomverergering te voorkomen.
• Fysiotherapie: Overweeg fysiotherapie om de spieren rond de nek en het gezicht te versterken en te ontspannen, wat kan helpen bij het verminderen van pijnklachten. Als je  zelfstandig met oefeningen aan de slag wil, maak dan gebruik van ons op maat gemaakt trainingsprogramma. Voor behandelingen/trainingen op locatie, raadpleeg onze BehandelaarWijzer om een geschikte expert te vinden.
• Psychologische ondersteuning: Trigeminus neuralgie kan emotionele stress veroorzaken. Overweeg het raadplegen van een psycholoog of therapeut om emotionele ondersteuning en coping-strategieën te verkrijgen.
• Injectietherapie: Hoewel minder gebruikelijk dan bij occipitalis neuralgie, kunnen sommige patiënten baat hebben bij zenuwblokkades of botulinumtoxine-injecties.
• Percutane procedures: Percutane procedures zijn behandelingen waarbij de arts door de huid heen werkt om pijn te verlichten. Procedures zoals glycerolinjecties, balloncompressie of radiofrequentie thermocoagulatie kunnen worden gebruikt om een deel van de zenuw te beschadigen om de pijn te verminderen.
• Chirurgische behandeling voor trigeminus neuralgie: Als medicatie niet helpt, kan een operatie waarbij een klein sponsje tussen het bloedvat en de trigeminuszenuw wordt geplaatst, uitkomst bieden. Deze ingreep, genaamd microvasculaire decompressie, verlicht de druk op de zenuw en is vaak succesvol. Voor minder ingrijpende behandelingen kunnen patiënten terecht in een pijnkliniek voor specifieke procedures die de pijnlijke zenuwtakken uitschakelen.
• Alternatieven voor operatie: Als een operatie niet mogelijk of gewenst is, bijvoorbeeld vanwege hoge risico's of persoonlijke voorkeur, overleg dan met je huisarts over een bezoek aan de pijnpoli voor alternatieve pijnbestrijdingsmethoden.
• Ontspanningstechnieken bij trigeminus neuralgie: Ontspanningsoefeningen zoals ademhalingsoefeningen, progressieve spierontspanning en geleide meditatie kunnen nuttig zijn bij het beheersen van stress, wat kan bijdragen aan de verergering van trigeminus neuralgie. Het verminderen van stress helpt de frequentie en intensiteit van pijnlijke aanvallen te beperken.
• Leefstijlaanpassingen voor trigeminus neuralgie: Een gezonde leefstijl is belangrijk voor mensen met trigeminus neuralgie. Dit omvat het behouden van een gezond gewicht, een gebalanceerd dieet en het vermijden van triggers die pijn kunnen uitlokken, zoals bepaalde voedingsmiddelen of temperatuurveranderingen. Regelmatige lichaamsbeweging, voldoende slaap en hydratatie zijn ook belangrijk. Lees [hier] meer over een gezonde leefstijl en ontdek onze e-learning over dit onderwerp.