Spierspanningshoofdpijn, spanningshoofdpijn, type tension headache (TTH), tension-type headache (TTH), tension headache, stress headache

Samenvatting

• Klachtenbeschrijving: Deze veelvoorkomende vorm van hoofdpijn wordt gekenmerkt door een drukkende of knellende pijn aan beide zijden van het hoofd, vaak gepaard gaand met gespannen of pijnlijke nek- en schouderspieren.
• ​Ontstaanswijze: TTH kan ontstaan door factoren zoals mentale stress, verhoogde spierspanning in de nek en schouders, slechte houding en slaaptekort.
• Symptomen: Matige hoofdpijn aan beide zijden van het hoofd en achterhoofd, vaak gepaard gaand met nekspanning, die niet verergert door activiteit. 
• Diagnose: De diagnose wordt gesteld op basis van klachten, soms met behulp van een hoofdpijndagboek en uitsluiting van andere mogelijke oorzaken.
• (Zelf)behandeling en herstel: Behandeling omvat pijnstillers, fysio- of manuele therapie, stressmanagement en ergonomische aanpassingen.

Beschrijving van de aandoening

Spierspanningshoofdpijn, of tension-type headache (TTH), is een veelvoorkomende soort hoofdpijn, die onderverdeeld wordt in episodische en chronische vormen. Bij episodische TTH treden de klachten op voor minder dan 15 dagen per maand, met symptomen die 30 minuten tot 7 dagen kunnen duren. Chronische TTH wordt gekenmerkt door hoofdpijnklachten op 15 of meer dagen per maand, gedurende ten minste een half jaar. Ongeveer 60% van de bevolking ervaart deze aandoening op enig moment, met een hogere prevalentie bij vrouwen dan bij mannen. De piekleeftijd voor TTH ligt tussen 35 en 40 jaar, maar het kan voorkomen op alle leeftijden, zij het minder vaak bij ouderen. De jaarlijkse prevalentie varieert van 30% tot 78%, wat de wijdverspreide aard van TTH benadrukt.

Afbeelding: Visualisatie van de voornaamste pijnlocaties bij spierspanningshoofdpijn, ter verduidelijking van de betreffende gebieden.

Verschil tussen episodische en chronische spierspanningshoofdpijn

• Episodische: Optreedt op minder dan 15 dagen per maand.
• Chronische: Aanwezig op meer dan 15 dagen per maand.

Ontstaanswijze

• Mentale stress: Sterk verband met het ontstaan van TTH.
• Verhoogde spierspanning: Vooral in nek- en schoudergordelspieren.
• Stijfheid: In de nek- en borstwervelkolom die klachten kan uitlokken.
• Slechte houding: Kan bijdragen aan het ontstaan van TTH.
• Fysieke overbelasting: Door zwaar of lichamelijk werk.
• Slaaptekort: Gebrek aan slaap kan TTH verergeren.
• Hormonale veranderingen: Vooral relevant bij vrouwen, zoals tijdens de menstruatiecyclus.
• Oververmoeidheid: Kan de kans op TTH verhogen.
• Cafeïne-overconsumptie: Overmatig gebruik kan TTH uitlokken of verergeren.
• Oogbelasting: Langdurig staren naar schermen kan TTH veroorzaken.
• Dehydratie: Onvoldoende waterinname kan tot hoofdpijn leiden.
• Voeding: Bepaalde voedingsmiddelen kunnen triggers zijn.
• Kauwproblemen: Problemen met het kaakgewricht kunnen TTH veroorzaken.
• Omgevingsfactoren: Zoals helder licht of lawaai kunnen TTH uitlokken.
• Genetische factoren: Familiaire aanleg kan een rol spelen in de ontwikkeling van TTH.

Symptomen

• Aard van de pijn: Een doffe, drukkende of klemmende pijn. Niet bonzend of kloppend.
• Intensiteit: Meestal mild tot matig en goed te verdragen.
• Lokalisatie: De pijn zit vaak ter hoogte van het voorhoofd, de slapen en het achterhoofd, meestal aan beide zijden van het hoofd (bilateraal).
• Bandgevoel: Het kan aanvoelen alsof er een strakke band of helm om het hoofd zit.
• Beweging en inspanning: De hoofdpijn wordt niet erger door bewegen of lichamelijke activiteit.
• Misselijkheid: Soms milde misselijkheid, maar zelden gepaard met braken.
• Licht- en geluidgevoeligheid: Kan voorkomen, maar is minder hevig en minder frequent dan bij migraine.
• Geen aura: Er treden geen verschijnselen op zoals flikkeringen, tintelingen of spraakproblemen voorafgaand aan de hoofdpijn.
• Dagelijks functioneren: De klachten zijn vervelend, maar meestal kun je je dagelijkse bezigheden gewoon voortzetten.
• Geen neurologische uitval: Er zijn geen symptomen zoals dubbelzien, krachtsverlies of spraakstoornissen.

​​Diagnose

De diagnose van spierspanningshoofdpijn of tension-type headache (TTH) steunt op de patiënt zijn klachten en symptomen, waarbij het bijhouden van een hoofdpijndagboek helpt om patronen in frequentie en duur vast te stellen. Het uitsluiten van andere oorzaken zoals ontstekingsprocessen, oog-, tand- en kaakproblemen, neusholteklachten, of trauma’s is essentieel. In complexe of atypische gevallen kan beeldvorming zoals een MRI of CT-scan nodig zijn. Voor een accurate diagnose en advies dient men contact op te nemen met een huisarts.

Hoofdpijn en zicht: Wanneer een oogmeting helpt

Het is belangrijk om regelmatig je ogen te laten controleren, vooral als je merkt dat je zicht achteruitgaat of als je vaker met je ogen knijpt. Een bezoek aan een opticien voor een oogmeting is een goede eerste stap. Wanneer hoofdpijn gedurende de dag verergert, kan dit soms te wijten zijn aan verslechterd zicht. Als je vooral hoofdpijn ervaart tijdens het lezen, kan een leesbril uitkomst bieden. Voor degenen die veel tijd achter de computer doorbrengen en hierdoor hoofdpijn ervaren, kan het gebruik van een computerbril helpen om deze klachten te verminderen.

(Zelf)behandeling en herstel

• Medisch advies en zelfmonitoring: Raadpleeg bij aanhoudende, ernstige of progressieve hoofdpijn altijd een huisarts of hoofdpijnspecialist. Houd een hoofdpijndagboek bij om aanvallen, triggers en symptomen vast te leggen, en overweeg het gebruik van apps voor het bijhouden van hoofdpijn. Identificeer triggers om de hoofdpijn gericht aan te pakken.
• Pijnstilling: Gebruik indien nodig tijdelijk pijnstillers, maar overleg met een arts over de juiste dosering om medicatie-overgebruikershoofdpijn te voorkomen.
• Fysiotherapeutische behandeling: Overweeg een afspraak bij een fysio- of manueel therapeut voor klachten gerelateerd aan stijfheid in de nek- en borstwervelkolom, een verkeerde houding, of verhoogde spierspanning in nek en schouders. Behandelingen zoals mobilisaties, spierrekkingen, massagetechnieken of dry needling kunnen helpen. Voor het vinden van een geschikte behandelaar in jouw omgeving, raadpleeg onze BehandelaarWijzer.
  Nekstabiliteitsoefeningen: Gebruik een stabilizer, een eenvoudig apparaat dat drukveranderingen meet in een luchtdrukcel, voor oefeningen die gericht zijn op instabiliteit van de nek. Dit apparaat helpt bij het controleren van lichaamsbewegingen, vooral van de wervelkolom, en biedt directe feedback bij correct of incorrect gebruik van nekspieren. Begin met het 'oefenschema stabilizer nek' als je direct aan de slag wilt gaan. Daarnaast kan oefenen met een  VR-bril, hoewel nog experimenteel, bijdragen aan het verbeteren van actieve nekstabiliteit en is het een leuke manier om aan je nekstabiliteit te werken. Als je je training verder wilt uitbreiden, overweeg dan ons 'oefenschema beeldschermwerk' of 'trainingsprogramma op maat'.
• Optimaliseer je thuisworkout: Voor het beste resultaat tijdens je training thuis raden we de volgende oefenmaterialen aan: 
  • Weerstandsbanden
  • Halterbank
  • Halterset met gewichten
  • Oefenmat
  • Oefenbal
• Elektrostimulatietraining (EMS): Deze methode, vergelijkbaar met TENS (transcutane elektrische zenuwstimulatie), is een aanvullende behandeling voor spierspanningshoofdpijn. Het kan pijn en spanning in de nek- en schoudergebieden verminderen, terwijl het herstel bevordert door een betere doorbloeding. Raadpleeg altijd eerst een specialist voordat je EMS overweegt.
• Gezonde Leefstijl en stressmanagement: Een integrale benadering voor een gezond gewicht en levensstijl is essentieel voor algemene gezondheid en herstel. Dit omvat voldoende hydratatie en een gebalanceerd dieet om hoofdpijn te minimaliseren en uitdroging te voorkomen. Regelmatige lichte tot matige lichaamsbeweging verbetert niet alleen de algehele gezondheid, maar helpt ook stress te verminderen. Bij stressgerelateerde problemen, overweeg hulp van een psycholoog of psychosomatisch fysiotherapeut. Daarnaast kunnen ontspanningstechnieken zoals diepe ademhaling, yoga of meditatie effectief zijn in het verlagen van stressniveaus. Voor inzichten en advies over een gezonde leefstij, lees [hier] verder en ontdek onze e-learning over dit onderwerp.