COPD (chronic obstructive pulmonary disease), chronische obstructieve longziekte, chronische bronchitis, longemfyseem, chronic bronchitis, emphysema

Samenvatting

• Klachtenbeschrijving: COPD, of chronische obstructieve longziekte, kenmerkt zich door beschadigde longen die leiden tot verminderde zuurstofopname en moeilijkheden met ademhalen, resulterend in een verlaagd energieniveau en beperkingen in dagelijkse activiteiten.
• Ontstaanswijze: COPD kan ontstaan door roken, blootstelling aan schadelijke stoffen, luchtvervuiling, eerdere longziekten, en erfelijke factoren.
• Symptomen: Benauwdheid, kortademigheid, hoesten, slijm ophoesten, vermoeidheid, spierzwakte, gewichtsveranderingen, psychologische problemen, en moeite met dagelijkse activiteiten.
• Diagnose: Gebaseerd op symptomen en bevestigd door longfunctietests, soms aangevuld met röntgenfoto's, CT-scans, bloedgasanalyse en inspanningstests.
• (Zelf)behandeling en herstel: Omvat medicatie, stoppen met roken, indien nodig revalidatie, chronische fysiotherapie, kennis over COPD, optimalisering van fysieke activiteit, ademhalingstechnieken, houdingsaanpassingen, ademspierkrachttraining en verbetering van leefstijl.

Beschrijving van de klachten

COPD, ook bekend als chronische obstructieve longziekte, is een veelvoorkomende, vaak te voorkomen, behandelbare maar ongeneeslijke longaandoening, die gekenmerkt wordt door beschadigde longen. Deze schade resulteert in verminderde zuurstofopname in het bloed en bemoeilijkt het ademhalingsproces. Dit leidt tot een verlaagd energieniveau, waardoor alledaagse activiteiten zoals traplopen, boodschappen doen of aankleden moeilijk kunnen worden. COPD treft meestal mensen boven de 40, hoewel het in sommige gevallen ook op jongere leeftijd kan voorkomen. In Nederland zijn er ongeveer 600.000 mensen met COPD, en jaarlijks komen er ongeveer 10.000 mensen met chronische bronchitis en 27.000 mensen met longemfyseem bij. De verwachting is dat het aantal patiënten met COPD tot 2040 met 36% zal stijgen. Momenteel is COPD de vijfde meest voorkomende doodsoorzaak in Nederland.

Chronische bronchitis en longemfyseem: Kenmerken en gevolgen

Bij COPD spelen twee primaire aandoeningen een cruciale rol: chronische bronchitis en longemfyseem. Chronische bronchitis, gekenmerkt door herhaaldelijke ontstekingen in de bronchiën, veroorzaakt verhoogde slijmproductie en belemmert het ademhalingsproces. Longemfyseem leidt tot het verlies van longblaasjes, essentieel voor effectieve gasuitwisseling, wat resulteert in toenemende benauwdheid en ademhalingsproblemen. Deze aandoeningen samen versterken de progressie van COPD door hun gecombineerde impact op de longfunctie en ademhalingscapaciteit.

Ontstaanswijze

• Roken als primaire oorzaak: Roken, inclusief actief roken en meeroken, is de meest voorkomende oorzaak van COPD, waarbij de longen ernstig beschadigd raken en vatbaarder worden voor longziekten.
• Blootstelling aan schadelijke stoffen: Langdurige blootstelling aan schadelijke stoffen in de werkomgeving, zoals houtstof, lijm en verfdampen, speelt een belangrijke rol in de ontwikkeling van COPD.
• Luchtvervuiling: Blootstelling aan luchtverontreiniging, met name fijnstof, is een belangrijke externe risicofactor voor het ontstaan van COPD.
• Vroegere longziekten: Bestaande longaandoeningen zoals astma of een voorgeschiedenis van longontsteking kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van COPD.
• Erfelijke factoren: Hoewel minder gebruikelijk, kunnen erfelijke ziekten zoals Alpha-1-antitrypsinedeficiëntie leiden tot de ontwikkeling van COPD, zelfs bij niet-rokers.

Longaanval: Oorzaken, symptomen en actie

Een longaanval (exacerbatie) is een plotselinge verergering van COPD-symptomen zoals hoesten, benauwdheid en kortademigheid. Dit ontstaat vaak door infecties of blootstelling aan rook of schadelijke stoffen. Symptomen die kunnen wijzen op een longaanval zijn:

• Toegenomen slijmproductie, vaak groen of geel van kleur
• Kortademigheid, zelfs in rust
• Koorts en vermoeidheid
• Piepende ademhaling
• Angstgevoelens en het gevoel van zuurstoftekort
• Zuurstofsaturatie onder 90%, wat medische aandacht vereist

Snelle actie, zoals contact opnemen met de huisarts of longverpleegkundige, en bij ernstige klachten een mogelijke ziekenhuisopname, is cruciaal om complicaties en blijvende schade te voorkomen.

Het Longaanval Actieplan (LAP) van het Longfonds helpt je beter voorbereid te zijn bij een longaanval. Het biedt:

• Inzicht in je klachtenpatroon bij een longaanval.
• Heldere stappen om klachten snel aan te pakken.
• Belangrijke contactinformatie van zorgverleners.

Vraag het gratis actieplan aan en bespreek het met je zorgverlener.

Meer leren over longaanvallen?
Wil je meer weten over longaanvallen, hoe je ze kunt herkennen en wat je kunt doen? Bezoek Longaanval.nl voor uitgebreide informatie en ondersteuning.

Met de juiste voorbereiding kun je de impact van een longaanval beperken en beter omgaan met COPD.

Symptomen 

• Benauwdheid: Een constant gevoel van verstikking of moeite met ademen, vaak als primair symptoom.
• Kortademigheid: Begint vaak bij inspanning en kan in een verder gevorderd stadium ook in rust optreden.
• Hoesten: Regelmatig en aanhoudend hoesten, kenmerkend voor COPD.
• Slijm ophoesten: Het ophoesten van slijm is een veelvoorkomend symptoom, wijzend op mogelijke infecties of ontstekingen in de luchtwegen.
• Algehele vermoeidheid: Een aanhoudend gevoel van vermoeidheid, zowel fysiek als mentaal.
• Weinig spierkracht: Verminderde spierkracht, wat dagelijkse activiteiten bemoeilijkt.
• Gewichtsverandering: Zowel gewichtsverlies als gewichtstoename kan optreden bij COPD.
• Psychologische problemen: Regelmatig voorkomende psychologische uitdagingen zoals moeilijkheden met het accepteren van beperkingen, emotionele problemen, en angst.
• Moeite met dagelijkse activiteiten: Uitdagingen bij het uitvoeren van routinetaken zoals douchen, aankleden, huishoudelijke taken, traplopen of boodschappen doen.

Factoren die het beloop van COPD negatief beïnvloeden

Diverse factoren beïnvloeden het beloop van COPD negatief. Voortdurend roken versnelt de longschade en ziekteprogressie. Frequent optredende of ernstige longaanvallen verergeren de longfunctie. Respiratoire insufficiëntie, waarbij de longen niet genoeg zuurstof leveren of CO2 afvoeren, en slechte voeding, die algemene gezondheid en infectiebestrijding verzwakt, zijn ook schadelijk. Daarnaast compliceren comorbiditeiten de beheersing van COPD en versnellen de achteruitgang. Actief management van deze factoren is cruciaal om de progressie van COPD te vertragen en de levenskwaliteit te verbeteren.

Diagnose

COPD is een chronische longziekte die blijvende schade aan de longen veroorzaakt en ademhalingsproblemen geeft. De diagnose wordt gesteld op basis van:

• Klachten en medische voorgeschiedenis – zoals kortademigheid, chronisch hoesten en slijmproductie.
• Longfunctietest (spirometrie) – meet de longfunctie en bepaalt of er sprake is van blijvende luchtwegvernauwing.
• Aanvullend onderzoek – zoals een röntgenfoto's, CT-scan om andere longproblemen uit te sluiten en de ernst van de schade te beoordelen.

GOLD-classificatie: de ernst van COPD

De GOLD-classificatie (Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease) bepaalt de ernst van COPD op basis van longfunctie en klachten. Dit helpt bij de juiste behandeling en ondersteuning.

• GOLD 1 (mild): FEV₁ ≥ 80%. Lichte luchtwegvernauwing, weinig klachten. Soms kortademigheid bij zware inspanning.
• GOLD 2 (matig): FEV₁ 50-80%. Kortademigheid neemt toe, vaak hoesten en slijmproductie. Dagelijkse activiteiten worden lastiger.
• GOLD 3 (ernstig): FEV₁ 30-50%. Duidelijke ademhalingsproblemen, beperkingen in werk en dagelijks leven. Risico op longaanvallen neemt toe.
• GOLD 4 (zeer ernstig): FEV₁ < 30%. Kortademigheid zelfs in rust, sterke beperkingen, vaak afhankelijk van zuurstoftherapie.

Naast de longfunctie (FEV₁) wordt gekeken naar hoe vaak longaanvallen optreden en de ernst van de klachten. Dit bepaalt mede welke behandeling en ondersteuning nodig zijn.

Vergoeding van fysiotherapie bij COPD

Vanaf 1 januari 2025 wordt fysiotherapie voor COPD-patiënten met GOLD 2 of hoger volledig vergoed vanuit de basisverzekering. Dit betekent:

• Alle noodzakelijke behandelingen worden vergoed.
• Geen maximum aantal behandelingen meer per jaar.
• De fysiotherapeut en patiënt bepalen samen wat nodig is.

Let op: fysiotherapie bij COPD valt onder het eigen risico.

Vergoedingen kunnen in de toekomst veranderen. Houd contact met je zorgverzekeraar of behandelend fysiotherapeut voor de meest actuele informatie.

Zelf testen op COPD-risico?
Wil je weten of je een verhoogd risico hebt op COPD? Doe de gratis COPD-risicotest van het Longfonds en krijg direct inzicht. De test beoordeelt factoren zoals rookgedrag, kortademigheid en hoesten. Bij een verhoogd risico is het verstandig om contact op te nemen met je huisarts voor verder onderzoek.

Doe hier de COPD-risicotest

Zuurstofsaturatie bij COPD
Belangrijke waarden en wanneer medische actie vereist is

Bij COPD-patiënten is het cruciaal om een adequate zuurstofsaturatie te handhaven, wat het percentage zuurstof in het bloed aangeeft dat naar de organen wordt vervoerd. Normale waarden liggen tussen de 95% en 100%. Bij COPD kan de zuurstofsaturatie echter aanzienlijk dalen. Saturatieniveaus onder de 90% vragen om medische aandacht, omdat dit wijst op onvoldoende zuurstoftoevoer naar de organen. Wanneer de saturatie onder de 80% zakt, is onmiddellijke medische interventie nodig vanwege het verhoogde risico op orgaanschade. Symptomen zoals benauwdheid, kortademigheid en het ophoesten van groen slijm kunnen wijzen op een longaanval of longontsteking. In dergelijke gevallen is het belangrijk om inspanning te vermijden en zo snel mogelijk medisch advies in te winnen. Een fysiotherapeut die gespecialiseerd is in COPD kan helpen bij het monitoren en verbeteren van de zuurstofsaturatie.

(Zelf)behandeling en herstel

• Voorkomen van luchtweginfecties: Vaccinaties tegen griep en pneumokokken zijn belangrijk, maar ook het vermijden van mensen met luchtweginfecties kan helpen de kans op verergering van COPD te verkleinen. 
• Omgaan met longaanvallen en zelfbeheer: Bij een longaanval is snel handelen noodzakelijk. Belangrijk is direct contact opnemen met een arts voor behandeling, mogelijk met medicatie. Voor effectief zelfbeheer is het bijhouden van een dagboek aanbevolen, waarin symptomen, triggers, medicatie en algemene gezondheid worden genoteerd. Dit is waardevol voor zowel zelfinzicht als communicatie met zorgverleners. Daarnaast kan het leren van energiebesparende technieken tijdens dagelijkse activiteiten helpen om vermoeidheid te verminderen en activiteiten efficiënter uit te voeren, wat bijdraagt aan een betere kwaliteit van leven.
• Medicatie en toedinging zuurstof: Het beheren van COPD omvat medicijnen en puffers, zoals corticosteroïden, bronchodilatoren en combinatie-inhalatoren, volgens de voorschriften van de arts. Het is van cruciaal belang om de medicatie nauwkeurig te volgen en regelmatig met de arts te overleggen. In ernstige gevallen van COPD kan de arts ook een vernevelingsapparaat voorschrijven voor inhalatietherapie, en bij zeer ernstige COPD kan thuis zuurstof worden aanbevolen om de ademhaling te ondersteunen. Het juiste beheer van medicatie en therapie kan de levenskwaliteit aanzienlijk verbeteren.
• Stoppen met roken bij COPD: Het stoppen met roken is van groot belang voor de behandeling van COPD. Volg onze e-learning 'Stoppen met roken of gebruik het boek "Stoppen met roken" voor praktische tips en strategieën. Combineer dit met nicotinevervangers voor de beste kans op succes. Dit helpt om rookvrij te worden en te blijven, wat de longgezondheid en het welzijn bij COPD verbetert.
• Revalidatietraject: Een revalidatietraject voor COPD-patiënten omvat meer dan alleen fysiotherapie; het is een multidisciplinaire aanpak waarbij meerdere specialisten betrokken zijn. Ergotherapie richt zich op het aanpassen van dagelijkse activiteiten om energie te besparen en zelfstandigheid te bevorderen. Logopedie kan worden ingezet voor verbetering van ademhalings- en spraaktechnieken. Een diëtist biedt gericht voedingsadvies, vooral belangrijk bij gewichtsverlies, een veelvoorkomend probleem bij COPD. Bovendien speelt een psycholoog een belangrijke rol in het ondersteunen van de geestelijke gezondheid, gezien de emotionele impact van COPD. Deze gecombineerde benadering zorgt voor een holistische behandeling, gericht op zowel de fysieke als functionele verbetering van de patiënt.
• Chronische fysiotherapie in de eerstelijn: Chronische fysiotherapie is een belangrijk onderdeel van de behandeling. Deze therapie omvat ademhalingsoefeningen, zoals pursed-lip breathing en hufftechnieken, die helpen bij het beheersen van kortademigheid en het ophoesten van slijm. Kracht- en cardiotraining zijn eveneens belangrijke componenten, gericht op het verbeteren van uithoudingsvermogen en spierkracht. Educatie over de ziekte en training in het omgaan met de dagelijkse uitdagingen van COPD zijn integrale onderdelen van de behandeling, waardoor patiënten beter geïnformeerd zijn en effectievere zelfmanagementstrategieën kunnen toepassen. Als je op zoek bent naar een geschikte zorgverlener in de buurt, gebruik dan onze BehandelaarWijzer voor gepersonaliseerde hulp. Wil je zelfstandig aan de slag? Maak dan gebruik van ons oefenprogramma voor COPD of ons op maat gemaakte trainingsschema. 
• Optimaliseer je thuisworkout: Voor effectieve thuisworkouts bevelen we aan:
  • Hometrainer
  • Stoelfiets
  • Loopband
  • Oefenmat
  • Oefenbal 
  • Weerstandsbanden
  • Halterbank
  • Verstelbare dumbbellset
• Psychologische ondersteuning: De impact van COPD strekt zich ook uit tot de mentale en emotionele gezondheid van patiënten. Psychologische ondersteuning is daarom een belangrijk aspect van de behandeling. Deze ondersteuning kan variëren van individuele therapie tot deelname aan steungroepen. Educatie en training in het omgaan met COPD helpen patiënten niet alleen hun fysieke symptomen te beheersen, maar ook de emotionele en psychologische uitdagingen die ermee gepaard gaan. Technieken zoals mindfulness en stressmanagement kunnen van grote waarde zijn bij het verbeteren van de algehele levenskwaliteit en indien nodig gedragsverandering van COPD-patiënten.
• Leefstijlverbeteringen bij COPD: Een gezond gewicht, voldoende nachtrust, een evenwichtig dieet en regelmatige lichaamsbeweging zijn essentieel voor mensen met COPD. Deze leefstijlkeuzes dragen bij aan een betere algemene gezondheid en kunnen de symptomen van COPD beheersbaar maken. Een gezond dieet en gewicht helpen ontstekingen te verminderen, terwijl goede nachtrust en beweging het immuunsysteem versterken en de longfunctie verbeteren. Ontdek [hier] meer over het belang van deze leefstijlfactoren voor COPD patiënten en verrijk je kennis met onze e-learning.
• Regelmatige medische controles: Regelmatige bezoeken aan de huisarts of longarts zijn belangrijk voor het volgen van de progressie van de ziekte en het aanpassen van de behandeling waar nodig.
• Palliatieve zorg: In gevorderde stadia van COPD kan palliatieve zorg nodig zijn om comfort te bieden en om te gaan met de symptomen, vooral als het gaat om ademhalingsmoeilijkheden en pijnbeheer.