Astma, astmatische bronchitis, asthma bronchiale, asthma, asthmatic bronchitis, bronchial asthma, CARA (oude term)

Samenvatting

• Klachtenbeschrijving: Astma, een chronische ontsteking van de onderste luchtwegen, treft ongeveer 6-9% van de Nederlandse bevolking.
• Ontstaanswijze: Astma kan ontstaan door een combinatie van factoren, zoals erfelijke aanleg, allergieën, blootstelling aan luchtverontreiniging en tabaksrook, overgewicht, virale infecties, beroepsgerelateerde risico's, vroeggeboorte, en variaties in geslacht en leeftijd.
• Symptomen: Kortademigheid, een piepende ademhaling, hoesten, aanvalsgewijze klachten, gevoeligheid voor geuren, beperkingen in fysieke activiteiten, verminderde slaapkwaliteit, veranderingen in de longfunctie, en een verergering van klachten bij klimaatveranderingen.
• Diagnose: Voor het nauwkeurig diagnosticeren van astma worden vraaggesprekken, lichamelijk onderzoek, longfunctietesten, en indien nodig aanvullende onderzoeken uitgevoerd.
• (Zelf)behandeling en herstel: Een effectief astmabeheer combineert medicatie, beweging, leefstijlaanpassingen en stressbeheersing. Goede educatie, bewustzijn en een gedegen noodplan zijn essentieel voor zelfmanagement. Hoewel astma een chronische aandoening blijft, kan de juiste benadering de impact ervan significant verminderen.

Beschrijving van de klachten

Bij astma is er sprake van een chronische ontsteking van de onderste luchtwegen (luchtpijp, luchtpijptakken en longblaasjes). De bovenste luchtwegen bestaan uit de neus, de keel en het strottenhoofd. Bij astma zijn de bronchiën (luchtpijptakken) continu ontstoken. Het slijmvlies in de luchtpijptakken zwelt op, wat zorgt voor blokkering van de luchtstroom. Dit leidt tot symptomen als kortademigheid, piepende ademhaling en hoesten. Ongeveer 6 tot 9% van de bevolking heeft astma. Het begint vaak op kinderleeftijd en is de meest voorkomende chronische aandoening bij kinderen. Van de kinderen met astma krijgt 80% de diagnose voor hun 20e jaar. De klachten nemen meestal af in de puberteit of verdwijnen dan volledig.

Soorten astma

• Allergische astma: Hier treedt een allergische reactie op door bijvoorbeeld huisstofmijt, huidschilfers van dieren, of pollen (hooikoorts).
• Niet-allergische astma: Bij deze vorm reageren de longen overgevoelig op prikkels zoals inspanning (sport), rook, koude lucht of luchtvervuiling.
• Inspanningsastma: Deze vorm veroorzaakt benauwdheid bij inspanning, zoals bij sporten of hardlopen. Stress en emoties kunnen de klachten verergeren, net als de temperatuur en luchtvochtigheid (koude en droge lucht geven vaak meer klachten).
• Ernstig astma: Dit is een vorm van astma die het minst vaak voorkomt. Ernstig astma is moeilijk onder controle te houden met medicijnen, gaat gepaard met meer klachten en vereist regelmatige controle en behandeling in het ziekenhuis.

Borstvoeding en astma risico in de kindertijd

Onderzoek wijst uit dat kinderen die in de eerste drie tot vier maanden uitsluitend borstvoeding krijgen, in hun eerste levensjaren minder kans hebben om astma te ontwikkelen. Hoewel deze bevindingen een beschermend effect suggereren van borstvoeding tegen astma op jonge leeftijd, is een dergelijk effect op latere leeftijd niet overtuigend bewezen.

Ontstaanswijze

• Erfelijke aanleg: Een sterke genetische factor speelt een rol; kinderen van ouders met astma of allergieën hebben een significant verhoogd risico op astma.
• Allergieën: Astma is vaak geassocieerd met allergieën voor stoffen zoals huisstofmijt, dieren (zoals katten en honden) en pollen.
• Luchtverontreiniging: Wonen in gebieden met hoge luchtverontreiniging verhoogt het risico op het ontwikkelen van astma. Bovendien kan blootstelling aan vervuilde lucht bestaande astmaklachten verergeren.
• Tabaksrook: Zowel actief roken als blootstelling aan passief roken (tweedehandsrook) is een bekende risicofactor voor het ontwikkelen van astma.
• Overgewicht: Overgewicht, zowel bij volwassenen als kinderen, verhoogt het risico op astma, vooral niet-allergische astma.
• Virale infecties: Respiratoire virale infecties, vooral in de kindertijd, kunnen de kans op het ontwikkelen van astma verhogen.
• Beroepsrisico's: Blootstelling aan bepaalde stoffen in de werkomgeving, zoals chemische dampen, gassen of stof, kan beroepsastma veroorzaken.
• Vroeggeboorte en laag geboortegewicht: Vroeggeboren kinderen of kinderen met een laag geboortegewicht lopen een hoger risico op het ontwikkelen van astma.
• Geslacht en leeftijd: Jongens hebben vaker astma in de kindertijd, terwijl vrouwen meer vatbaar zijn voor astma in de volwassenheid.

Symptomen

• Kortademigheid: Dit symptoom is prominent, vooral in de ochtend, na inspanning zoals sporten, bij blootstelling aan koud weer, tijdens verkoudheden, en na contact met allergenen of irriterende stoffen.
• Piepende ademhaling: Vaak samenhangend met kortademigheid, kenmerkend door een fluitend geluid tijdens het ademen.
• Hoesten: Veelvoorkomend symptoom, meestal 's nachts, variërend van droge prikkelhoest tot slijmhoest.
• Aanvalsgewijze klachten: Astmasymptomen treden vaak plotseling op, kunnen kort of lang aanhouden, en kunnen leiden tot benauwdheid, druk op de borst, vermoeidheid en verminderde conditie.
• Verband met allergieën: Een sterke associatie met allergische aandoeningen zoals hooikoorts, allergische rhinitis of eczeem.
• Gevoeligheid voor geuren: Overgevoeligheidsreacties op parfums en andere sterke geuren.
• Beperkingen bij fysieke activiteiten: Moeilijkheden bij het uitvoeren van dagelijkse of fysieke activiteiten, vooral tijdens astma-aanvallen.
• Verminderde slaapkwaliteit: Door nachtelijk hoesten en ademhalingsmoeilijkheden kan de slaapkwaliteit sterk verminderd zijn.
• Veranderingen in de longfunctie: Merkbare afname in de longcapaciteit en luchtwegobstructie, vast te stellen door een longfunctietest.
• Reactie op klimaatveranderingen: Symptomen kunnen verergeren bij veranderingen in het weer of de luchtkwaliteit.

Diagnose

De diagnose van astma start met een vraaggesprek en lichamelijk onderzoek, waarbij de arts door te luisteren naar de longen met een stethoscoop een eerste indruk krijgt van de klachten. Vervolgens wordt een longfunctietest uitgevoerd, zowel voor als na het gebruik van medicatie die de luchtwegen verwijdt, waarbij een significante verbetering in longfunctie na medicatiegebruik wijst op astma. Aanvullend kan er een longfoto, bloedonderzoek, allergietests, en een inspanningstest worden gedaan om de diagnose te verfijnen en andere mogelijke oorzaken uit te sluiten. Deze combinatie van onderzoeken is cruciaal voor het vaststellen van een nauwkeurige diagnose van astma.

Noodzaak van vroege behandeling bij astma

Tegen de gangbare misvatting in, is het uitstellen van medicatie bij astma niet beter, maar kan het juist leiden tot blijvende schade door voortdurende, onbehandelde ontstekingen. Bij een vermoeden van astma is het daarom essentieel om direct een huisarts te raadplegen. Een anamnese en longfunctiemeting kunnen al snel een duidelijker beeld geven van de aandoening. Een tijdige diagnose en behandeling zijn cruciaal om ernstige complicaties te voorkomen en de gezondheid op lange termijn te waarborgen.

(Zelf)behandeling en herstel

• Check of je astma onder controle is: Het Longfonds biedt een gratis test aan om te zien of je je astma goed beheert en of er ruimte is voor verbetering. Deze test helpt je inzicht te krijgen in hoe je de klachten kunt verminderen voor een betere longgezondheid. Doe hier de astmatest.
• Chronische aard van astma: Astma is een levenslange aandoening, maar met de juiste benadering kan de impact ervan aanzienlijk worden verminderd.
• Medicatie voor symptoomcontrole: Een cruciaal onderdeel van astmabeheer is het gebruik van medicatie zoals inhalatiecorticosteroïden en luchtwegverwijders. Deze helpen om de frequentie en ernst van aanvallen te verminderen. 
• Aanvalsbehandeling: Bij een acute astma-aanval is het gebruik van een snelwerkende bronchodilatator essentieel. Dit moet altijd binnen handbereik zijn voor noodgevallen.
• Onderhoudsbehandeling: Voor dagelijkse controle zijn langwerkende inhalatiemedicijnen effectief. Deze helpen om ontstekingen in de luchtwegen te verminderen en aanvallen te voorkomen. Zie voor uitleg over longmedicijnen en de werking ervan de instructievideo onderaan deze pagina van het Longfonds.
• Aanvullende medicatie: Bij patiënten met astma die onvoldoende verbetering zien met hun huidige behandeling, kan het nodig zijn om extra medicijnen toe te voegen. Deze extra medicijnen kunnen leukotriënenmodificatoren omvatten, die ontstekingsreacties in de luchtwegen verminderen. Daarnaast kan ook de optie van biologische therapieën worden overwogen. Biologische therapieën zijn specifieke medicijnen die vaak gericht zijn op het beïnvloeden van het immuunsysteem en kunnen helpen bij de behandeling van bepaalde ernstige vormen van astma.
• Allergiebeheer: Voor mensen met astma die ook allergisch zijn, kan het beheersen van allergieën helpen om astmasymptomen te verminderen.
• Ademspierkracht trainen: Ademspierkrachttraining met een Airofit PRO of POWERbreathe is een effectieve methode om de ademhalingsspieren te versterken, wat vooral nuttig kan zijn voor mensen met astma. Door deze spieren te trainen, kun je de efficiëntie van de ademhaling verbeteren, wat leidt tot betere zuurstofopname en verminderde benauwdheid. Deze vorm van training kan de algehele ademhalingscontrole en uithoudingsvermogen verbeteren, wat bijdraagt aan een beter beheer van astmasymptomen.
• Beweging voor astmabeheer: Beweging speelt een sleutelrol in het beheer van astma. Het is belangrijk om activiteiten te kiezen die bij je conditie passen, zoals lichte conditionele en krachttraining. Bewegen onder begeleiding van een fysiotherapeut kan bijzonder effectief zijn. Als je op zoek bent naar een geschikte zorgverlener in de buurt, gebruik dan onze BehandelaarWijzer voor gepersonaliseerde hulp. Wil je zelfstandig aan de slag? Maak dan gebruik van ons op maat gemaakte trainingsschema. Naast fysieke activiteit is educatie over astma en het herkennen van triggers essentieel. Door deze combinatie van bewust bewegen, professionele begeleiding en educatie, kun je je astma effectief beheren en je levenskwaliteit aanzienlijk verbeteren.
• Optimaliseer je thuisworkout: Voor effectieve thuisworkouts bevelen we aan:
  • Hometrainer
  • Stoelfiets
  • Loopband
  • Crosstrainer
  • Oefenmat
  • Oefenbal 
  • Weerstandsbanden
  • Halterbank
  • Verstelbare dumbbellset
• Stoppen met roken: Als je rookt en astma hebt, stop dan zo snel mogelijk met roken. Roken verergert niet alleen je astmasymptomen, maar verhoogt ook aanzienlijk het risico op longkanker. Het kan lastig zijn om te stoppen, dus overweeg professionele hulp, lees dit [boek] voor ondersteuning, of of volg onze e-learning 'Stoppen met roken'. Stoppen met roken zal direct een positieve impact hebben op je longgezondheid en de beheersing van je astma.
• Leefstijlverbeteringen bij astma: Een gezond gewicht, voldoende nachtrust, een evenwichtig dieet en regelmatige lichaamsbeweging zijn essentieel voor mensen met astma. Deze leefstijlkeuzes dragen bij aan een betere algemene gezondheid en kunnen de symptomen van astma beheersbaar maken. Een gezond dieet en gewicht helpen ontstekingen te verminderen, terwijl goede nachtrust en beweging het immuunsysteem versterken en de longfunctie verbeteren. Ontdek [hier] meer over het belang van deze leefstijlfactoren voor astmapatiënten en verrijk je kennis met onze e-learning.
• Stressmanagement: Stress kan astmasymptomen verergeren, dus technieken zoals mindfulness, yoga of ademhalingsoefeningen kunnen nuttig zijn.
• Regelmatige medische controles en noodplan: Regelmatige afspraken met je huisarts of indien nogdig longarts zijn van belang om de behandeling te monitoren en indien nodig aan te passen. Zorg altijd voor een duidelijk actieplan voor het geval van een astma-aanval, inclusief wanneer en hoe je noodmedicatie moet gebruiken.