Whiplash gerelateerde klachten, traumagerelateerde nekpijn, whiplash associated disorders (WAD), neck sprain

Samenvatting

• Klachtenbeschrijving: Whiplash treedt op na een plotselinge kracht op de nek, vaak als gevolg van een auto-ongeluk, en veroorzaakt schade aan de nekligamenten, stevige banden die de botten in de nek met elkaar verbinden.
• Ontstaanswijze: Wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door verkeersongevallen, sportblessures, vallen, of andere onverwachte krachten die de nek abrupt belasten.
• Symptomen: Typische symptomen zijn ernstige nekpijn, frequente hoofdpijn, duizeligheid, beperkte nekbeweging en overgevoeligheid voor licht en geluid, wat dagelijkse activiteiten kan verstoren.
• Diagnose: Voornamelijk gebaseerd op symptomen, maar beeldvormende onderzoeken kunnen worden uitgevoerd indien nodig om onderliggend letsel uit te sluiten of de ernst van nekligamentschade te beoordelen.
• (Zelf)behandeling en herstel: Omvat meestal medische evaluatie, pijnstillersgebruik, fysiotherapie met specifieke oefeningen voor nekstabiliteit, en leefstijlaanpassingen gericht op algemeen welzijn en herstel. Een op maat gemaakte aanpak kan het herstelproces bevorderen en de levenskwaliteit van de patiënt verbeteren.

Beschrijving van de aandoening

Whiplash, veelal veroorzaakt door plotselinge nekbewegingen bij auto-ongelukken, leidt tot beschadiging van de nekligamenten (gewrichtsbanden) en kan resulteren in langdurige nekpijn. De prevalentie in Nederland is duidelijk gestegen, van 3,4 gevallen per 100.000 inwoners in de vroege jaren '70 tot 40,2 in de vroege jaren '90, met een gemiddelde van 17,1 over deze perioden. Hoewel het belangrijk is om ernstige schade zoals botbreuken of zenuwletsel uit te sluiten, herstelt ongeveer 90% van de patiënten binnen een jaar volledig. Een klein percentage ervaart echter langdurige klachten, wat het belang van bewustzijn en tijdige behandeling van whiplash onderstreept.

Ligamenten en whiplash klachten

In de meeste gevallen zijn het de ligamenten (gewrichtsbanden die botten met elkaar verbinden), met name het ligamentum longitudinale (loopt langs de wervelkolom, biedt steun en stabiliteit) en het ligamentum nuchae (loopt in de nek, ondersteunt het hoofd), die betrokken zijn bij whiplash-klachten. Deze ligamenten bevatten sensoren die het lichaam informeren over de positie van gewrichten, essentieel voor de automatische spierreactie die beweging en stabiliteit reguleert. Beschadiging van deze ligamenten kan dit fijnafgestemde systeem verstoren, wat een belangrijke onderliggende factor lijkt te zijn bij aanhoudende whiplash-klachten, zelfs wanneer ernstige structurele schade is uitgesloten.

Whiplash classificatie (WAD Graden)

In de internationale literatuur wordt vaak de term "Whiplash Associated Disorder" (WAD) gebruikt, terwijl in Nederlandse richtlijnen deze klachten worden omschreven als "trauma-gerelateerde nekpijn." Deze classificatie helpt bij het beoordelen van de ernst van whiplash-gerelateerde aandoeningen en is belangrijk voor een passende diagnose en behandeling. Whiplash-gerelateerde aandoeningen worden in verschillende graden van ernst ingedeeld:

• Graad 0: Geen klachten of zichtbare problemen.
• Graad 1: Nekpijn en stijfheid, maar geen zichtbare schade bij medisch onderzoek.
• Graad 2: Pijn in de nek met moeilijkheden bij het bewegen van de nek.
• Graad 3: Nekpijn samen met symptomen zoals tintelingen, zwakte of pijn die uitstraalt naar armen en handen, veroorzaakt door zenuwbeschadiging.
• Graad 4: Nekpijn door ernstigere letsels zoals breuken of verschuivingen van de nekwervels.

Ontstaanswijze

• Verkeersongevallen: Met name kop-staartbotsingen zijn een veelvoorkomende oorzaak, waarbij het hoofd hevig voor- en achteruit beweegt.
• Sporttrauma's: Contactsporten zoals rugby, American football, boksen, en martial arts kunnen door harde impacts leiden tot whiplash.
• Valincidenten: Dit kan variëren van vallen van de fiets tot uitglijden op gladde oppervlakken.
• Duikongevallen: Het duiken in ondiep water kan resulteren in abrupte halting van de nekbeweging.
• Impact door vallende objecten: Voorwerpen die op het hoofd vallen, kunnen directe schade aan nek en hoofd veroorzaken.
• Risicovolle recreatieactiviteiten: Activiteiten zoals bungeejumpen, paardrijden, karten en botsauto's rijden, door de onverwachte en hevige bewegingen.
• Fysiek geweld: Aanvallen of mishandeling waarbij het hoofd en de nek betrokken zijn.
• Huishoudelijke en dagelijkse ongevallen: Zoals een harde val thuis.
• Factoren die het herstel beïnvloeden:
  • Fysieke gevoeligheden, zoals overgevoeligheid voor kou.
  • Eerdere nekpijn of musculoskeletale aandoeningen.
  • Psychologische aspecten, waaronder angst, neiging tot catastroferen, depressie en posttraumatische stress.
  • Levensstijl-gerelateerde factoren, zoals frequent fietsen of een passieve manier van omgaan met stress.

Symptomen

• Nekpijn: Dit is het meest voorkomende symptoom, variërend van mild tot ernstig.
• Hoofdpijn: Vaak voelbaar als een constante, kloppende pijn.
• Duizeligheid: Kan leiden tot een gevoel van onbalans of licht in het hoofd.
• Verminderde bewegelijkheid van de nek: Stijfheid of beperking in de beweging.
• Overgevoeligheid licht en geluid: Ongemak in fel verlichte of luidruchtige omgevingen.
• Schouder- en armpijn: Variërend van een doffe pijn tot scherpe pijn.
• Tintelingen of doof gevoel in de handen: Duidt vaak op zenuwirritatie.
• Concentratieproblemen: Moeilijkheden met focussen of aandacht vasthouden.
• Geheugenverlies: Kan optreden, vaak tijdelijk.
• Oorsuizen: Een zoemend of piepend geluid in de oren.
• Slikstoornissen en kaakpijn: Problemen met slikken of pijn in de kaak.
• Vermoeidheid: Een algemeen gevoel van uitputting.
• Visuele problemen: Problemen met het scherpstellen of zien.
• Psychologische symptomen: Angst, stress, depressie, en soms paniekaanvallen.
• Slaapproblemen: Moeilijkheden met in slaap vallen of doorslapen.
• Overige symptomen: Tranende ogen, tijdelijke gehoorvermindering, en zeldzame gevallen van doofheid.

Herstel na whiplash: Trauma gerelateerde nekpijn en activiteitenbeperking

Het herstelproces van nekpijn na een trauma zoals whiplash varieert sterk. Onderzoek wijst uit dat de meeste verlichting van pijn en activiteitenbeperking plaatsvindt in de eerste drie maanden na het incident, waarbij veel patiënten een aanzienlijke afname van symptomen ervaren. Desondanks tonen studies aan dat herstelpercentages aanzienlijk kunnen verschillen, met een breed spectrum van 16 tot 99%. Ongeveer de helft van de getroffenen ervaart nog steeds enige nekpijn zes tot twaalf maanden na het ongeval, en in sommige gevallen kan dit zelfs langer duren. Dit onderstreept het belang van tijdige en aangepaste medische zorg en een persoonlijk herstelplan, aangezien elk whiplash-geval een unieke benadering vereist voor optimaal herstel.

​Diagnose

De diagnose van whiplash wordt hoofdzakelijk gesteld op basis van klachten en symptomen van de patiënt. Hoewel beeldvormende technieken zoals röntgenfoto's en MRI-scans kunnen worden ingezet om eventuele schade of letsel vast te stellen, blijkt in de meeste gevallen dat er geen duidelijk aantoonbaar letsel of schade is. Desondanks ervaren veel patiënten langdurige of zelfs blijvende klachten. Deze discrepantie tussen klinische symptomen en beeldvormende bevindingen benadrukt de complexiteit van whiplash en de noodzaak van een grondige klinische evaluatie voor een accurate diagnose.

(Zelf)behandeling en herstel

• Medische evaluatie en diagnose: Cruciaal voor het identificeren van letsels. Huisartsen spelen een sleutelrol in het doorverwijzen naar beeldvormende diagnostiek om ernstige aandoeningen uit te sluiten.
• Inzicht in prognose en klachtenbeloop: Belangrijk voor patiënten met klachten zonder aantoonbaar letsel. Herstel wordt meestal verwacht binnen 6 weken tot 3 maanden. Aanhoudende klachten kunnen wijzen op blijvende restklachten.
• Pijnstilling: Gebruik indien nodig tijdelijk pijnstillers, maar overleg met een arts over de juiste dosering om medicatie-overgebruikershoofdpijn te voorkomen.
• Selectief gebruik van een halskraag: Voor ernstige nekpijn kan een zachte of semiharde halskraag soms nuttig zijn. Het is belangrijk deze slechts kort te gebruiken, tot twee weken, en het effect regelmatig te beoordelen. Bij nekpijn veroorzaakt door trauma, zoals whiplash, wordt het gebruik van een halskraag echter afgeraden.
• Fysiotherapie en manuele therapie: Voor verlichting van pijn, verbetering van mobiliteit, houdingsevaluatie en specifieke oefeningen, is het raadzaam een afspraak te maken voor fysiotherapie of manuele therapie. Deze behandelingen combineren vaak mobilisatie, manipulatie en oefeningen voor een effectieve aanpak. Voor het vinden van een professionele behandelaar, gebruik onze 'BehandelaarWijzer'.
• Oefeningen voor nekstabiliteit: Essentieel na een nektrauma is het versterken van de diepe nekflexoren door middel van gerichte stabiliserende oefeningen voor de nek. Deze versterken de stabiliserende spieren van de nek. Gebruik van hulpmiddelen zoals een stabilizer of VR bril kan de actieve stabiliteit bevorderen. Voor een doelgerichte en progressieve aanpak is een trainingsschema op maat aan te bevelen, wat bijdraagt aan een effectief herstelproces.
• Kinesiotape: Bij whiplash kan kinesiotape effectief zijn voor kortetermijn pijnverlichting, vooral in de acute fase. Het biedt milde ondersteuning, helpt ontstekingen te verminderen en ondersteunt het natuurlijke genezingsproces, ideaal als aanvulling op andere behandelingen.
• Cognitieve gedragstherapie: Overleg met je huisarts over cognitieve gedragstherapie bij aanhoudende pijn en psychologisch ongemak.
• Het belang van een gezonde leefstijl: Voor personen die herstellen van een whiplash, is het essentieel om specifieke leefstijlaanpassingen te maken. Dit houdt in het handhaven van een gezond gewicht en een evenwichtig dieet, wat bijdraagt aan algemene gezondheid en herstel. Het is ook belangrijk om triggers te vermijden die de klachten kunnen verergeren, zoals langdurige zithoudingen of stressvolle activiteiten. Regelmatige, zachte nekoefeningen kunnen helpen bij het behouden van spiertonus en het bevorderen van herstel. Zorg voor voldoende rust en goede hydratatie. Meer informatie over een gezonde leefstijl en gerelateerde e-learning vind je [hier].