Lumbosacraal radiculair syndroom (LRS), hernia nuclei pulposi (HNP), lage rug hernia, discushernia, ischias, lumbar disc herniation, lumbar radiculopathy, sciatica

Samenvatting

• Klachtenbeschrijving: Een lage rug hernia verwijst naar zenuwwortelcompressie veroorzaakt door een tussenwervelschijfuitstulping, wat kan leiden tot tintelingen, gevoels- of krachtsverlies in een been.
• Ontstaanswijze: Veelvoorkomende oorzaken zijn hernia's, degeneratie, botwoekeringen, trauma's, tumoren, ontstekingen, overgewicht en houdingsfactoren.
• Symptomen: Kenmerkende klachten zijn uitstralende beenpijn, rugpijn, veranderd beengevoel, krachtverlies, stijfheid, incontinentie en pijn bij bewegingen.
• Diagnose: Vastgesteld aan de hand van anamnese (klachten en symptomen), fysieke tests en beeldvormende technieken zoals MRI.
• (Zelf)behandeling en herstel: Meestal wordt een conservatief (niet-operatief) beleid van 3-6 maanden gevolgd. Eerste 3 weken: pijnbeheersing en activiteitsaanpassing. Week 4-8: verdieping met advies en geavanceerde oefeningen. Week 9-12: functionele en krachttraining. Daarna onderhoud met oefeningen, gezonde leefstijl en ergonomie. Bij aanhoudende ernstige klachten kan chirurgie overwogen worden.

Beschrijving klachten

Het lumbosacraal radiculair syndroom (LRS), vaak ook hernia nuclei pulposi (HNP) genoemd, duidt op een compressie van een zenuwwortel door een uitstulping van een tussenwervelschijf. Dit kan resulteren in tintelingen, gevoelsverlies en/of krachtsverlies in een been. Binnen het wervelkanaal bevindt zich het ruggenmerg. Bij elke wervel vertakken zenuwen zich naar verschillende lichaamsdelen, zowel om gevoel in een huidgebied te verzorgen als om spieren aan te sturen. De ernst van de klachten hangt af van de mate waarin de zenuw bekneld is geraakt.

De tussenwervelschijf zelf is opgebouwd uit een stevige ring van bindweefsel met daarbinnen een gelachtige kern. Wanneer deze ring beschadigt, kan de kern uitpuilen; dit noemt men een 'bulging disc' of uitpuilende tussenwervelschijf. Als de kern nog verder uitpuilt, spreken we van een 'discusprotrusie'. Mocht de buitenste ring zo beschadigd raken dat de kern geheel naar buiten komt, dan hebben we het over een 'discusprolaps'.

Hernia's zijn het meest frequent in de lumbale wervelkolom, vooral op de niveaus L4-L5 (tussen de vierde en vijfde lendenwervel) en L5-S1 (tussen de vijfde lendenwervel en het heiligbeen). Naar schatting krijgen zo'n 5 op de 1000 volwassenen jaarlijks te maken met klachten gerelateerd aan een hernia, met een piekincidentie tussen de 25 en 45 jaar.

Ontstaanswijze

• Hernia: Deze aandoening veroorzaakt in 90% van de gevallen de genoemde klachten. Een hernia ontstaat wanneer een tussenwervelschijf uitpuilt en tegen een zenuw drukt.
• Degeneratieve processen: Klachten kunnen voortkomen uit slijtage van de wervelkolom, waarbij de tussenwervelschijven hun elasticiteit verliezen en dunner worden.
• Botwoekeringen: Osteofytvorming, of de vorming van botuitsteeksels, kan leiden tot vernauwing van het wervelkanaal (lumbale kanaalstenose), waardoor zenuwen bekneld kunnen raken.
• Inzakkingsfractuur: Een breuk of inzakking van een wervel kan zenuwen beknellen en soortgelijke symptomen veroorzaken.
• Spondylolisthesis: Hierbij verschuift een wervel ten opzichte van een andere, wat kan leiden tot zenuwcompressie.
• Trauma: Ongevallen, zoals vallen of auto-ongelukken, kunnen directe schade toebrengen aan de wervelkolom.
• Tumoren: De groei van kwaadaardige of goedaardige gezwellen nabij de wervelkolom kan druk uitoefenen op de zenuwen.
• Infecties: Abcessen of andere infecties kunnen de wervelkolom beïnvloeden en pijn veroorzaken.
• Ontstekingsziekten: Aandoeningen zoals reumatoïde artritis of ankyloserende spondylitis kunnen ontstekingen in de wervelkolom veroorzaken.
• Overgewicht: Extra lichaamsgewicht kan de wervelkolom belasten en bijdragen aan rugklachten.
• Lifestyle en houding: Factoren zoals langdurige blootstelling aan vibraties, aanhoudend slechte houding, beenlengteverschil, of een incorrecte voetstand kunnen de rug onevenredig belasten en rugklachten veroorzaken.

Symptomen

• Beenpijn: Deze staat meestal op de voorgrond, met pijn die kan uitstralen volgens het verloop van de zenuw, zoals de Ischiadicus. Bij sommige patiënten kan deze pijn zich ook voordoen in beide benen, vooral als de zenuw centraal bekneld raakt.
• Schietende pijn: Bij sommigen kan er een schietende pijn door het gehele been optreden, die zich soms uitstrekt tot in de voet.
• Lage rugpijn: Hoewel de pijn vaak prominenter in het been voelbaar is, ervaren velen ook pijn in de onderrug.
• Veranderd gevoel in het been: Dit kan variëren van een doof of dof gevoel tot een prikkelend of tintelend gevoel. In sommige gevallen kunnen er ook abnormale warmte- of koudegevoelens in het been zijn.
• Krachtverlies en verstoorde reflexen: Dit kan leiden tot verminderde reacties in het been, moeilijk lopen en soms verlies van spiermassa door langdurige compressie van de zenuw.
• Stijfheid en beperkte mobiliteit: Patiënten kunnen een gevoel van stijfheid in de rug of het bekkengebied ervaren, vooral 's ochtends bij het ontwaken. Dit kan ook leiden tot een beperkte bewegingsvrijheid, vooral bij het buigen of draaien van de rug.
• Incontinentieklachten: Dit kan zowel urine- als ontlastingsincontinentie omvatten. Bij het ervaren van deze klacht is het essentieel om direct contact op te nemen met de huisarts.
• Nachtelijke pijn: Sommige patiënten kunnen 's nachts verergerde pijn ervaren die hen uit hun slaap houdt.
• Verandering in houding: Door de pijn kunnen mensen een voorovergebogen of schuine houding aannemen.
• Pijn bij zitten of staan: Afhankelijk van de locatie en de ernst van de hernia, kunnen bepaalde posities zoals zitten of langdurig staan de pijn verergeren.
• Verergering bij rek: Rek of druk op de bekneld geraakte zenuwen kan de symptomen verergeren.

Herkennen van lumbosacraal radiculair syndroom

Het is belangrijk op te merken dat er overeenkomsten in symptomen kunnen zijn tussen het lumbosacraal radiculair syndroom en andere aandoeningen zoals het piriformis syndroom, aspecifieke lage rugpijn (spit/lumbago en ischias). Een onderscheidend kenmerk van deze aandoeningen is dat de pijn vaak niet verder dan de knie uitstraalt en er geen uitvalsverschijnselen zijn. Echter, als er wel krachtsverlies en/of incontinentieklachten optreden, is het essentieel om direct contact op te nemen met de huisarts. Een uitval van een (motorische) zenuw kan leiden tot een klapvoet. Wanneer de zenuw permanent beschadigd raakt, kan het zijn dat de voorvoet niet meer goed opgetild kan worden. In dergelijke gevallen kan een peroneusveer of orthese  ondersteuning bieden.

Diagnose

De diagnose van het lumbosacraal radiculair syndroom wordt meestal gesteld door een huisarts of fysiotherapeut op basis van de volgende stappen:

1. Anamnese: De huisarts of fysiotherapeut neemt een gedetailleerd vraaggesprek af om inzicht te krijgen in de klachten en de medische voorgeschiedenis van de patiënt.
2. Vinger-vloerafstand: De patiënt buigt voorover met gestrekte knieën. Een afstand van meer dan 25 cm tussen de vingers en de vloer kan duiden op beperkingen in de onderrug.
3. Test van Lasègue: Door variaties, zoals de passieve 'Straight Leg Raise', beoordeelt de fysiotherapeut of er zenuwirritatie is.
4. Spierkrachtonderzoek: De kracht in bepaalde spiergroepen wordt getest om mogelijke zwakte te identificeren die kan wijzen op zenuwcompressie.
5. Sensibiliteitsonderzoek: De gevoeligheid van huidgebieden wordt getest. Veranderingen kunnen wijzen op betrokkenheid van specifieke zenuwen.
6. Reflexonderzoek: De reflexen van achillespees en kniepees worden geëvalueerd. Afwijkingen kunnen duiden op zenuwbetrokkenheid.
7. Beeldvormende diagnostiek: Een röntgenfoto, MRI of CT-scan kan worden aanbevolen door de huisarts om de aard en locatie van het probleem te bepalen.

Bij aanhoudende klachten is het raadzaam om verder overleg te plegen met een huisarts of fysiotherapeut. Denk je na het lezen dat je mogelijk een hernia hebt?

Doe hier de zelftest rughernia

Beloop en prognose

LRS wordt gekenmerkt door prikkeling van een zenuwwortel in de rug, meestal veroorzaakt door een uitpuilende tussenwervelschijf. Dit leidt vaak tot uitstralende pijn en kan in sommige gevallen ook gevoelsstoornissen en krachtverlies veroorzaken in het gebied dat door deze zenuw wordt bediend. Gelukkig trekt de uitpuilende tussenwervelschijf zich in veel gevallen vanzelf terug.

De meerderheid met dit klachtenbeeld herstelt binnen de eerste drie maanden zonder de noodzaak van een operatie. Echter, bij symptomen zoals krachtverlies en/of incontinentie, is er een risico op blijvende zenuwschade. In zulke situaties kan een operatie noodzakelijk zijn. Het van belang om bij dergelijke klachten direct contact op te nemen met je huisarts om de vervolgstappen te bespreken

(Zelf)behandeling en herstel

Fase 1 (1 – 3 weken)

• Intense pijn: In de eerste drie weken ervaren veel mensen significante pijn. Als deze pijn je dagelijkse activiteiten en nachtrust verstoort, overweeg dan contact op te nemen met je huisarts voor geschikte pijnmedicatie.
• Activiteitenbeheer: Probeer te wisselen tussen lopen en liggen, vooral als de pijn sterk aanwezig is. Voorkom langdurig staan of zitten in dezelfde houding.
• Beperkingen: Vermijd activiteiten zoals zwaar tillen en probeer piekbelastingen te voorkomen.
• Oefenschema: Start met het specifieke oefenschema voor een rughernia.

Fase 2 (4 – 8 weken)

• Gestage vooruitgang: Rond week 3, of zodra de pijn is afgenomen, kan je beginnen met gerichtere behandeling en training.
• Professioneel advies: Overweeg een afspraak te maken bij je fysio- of manueel therapeut voor begeleiding.
• Loopanalyse: Laat je looppatroon beoordelen en zo nodig aanpassen.
• Aanvullende oefeningen: Versterk vervolgens de stabilisatoren van de lage rug met behulp van een stabilizer en versterk de core met een gericht oefenprogramma.
• Optimaliseer je thuisworkout: Voor het beste resultaat tijdens je training thuis raden we de volgende oefenmaterialen aan: een oefenmat en een oefenbal.
• Aanvullend elektrische spierstimulatie: Met de elektrostimulator optimaliseer je revalidatie en manage je pijn effectief. Dit apparaat stimuleert spierherstel en versterkt prestaties, vormend een waardevolle toevoeging aan conventionele behandelingen.

Fase 3 (9 – 12 weken)

• Functionele opbouw: Begin met het integreren van buig- en draaibewegingen, met een focus op correct tillen.
• Kracht en uithoudingsvermogen: Initieer krachttraining gericht op het versterken van de rug en omliggende spieren.
• Complexe training: Voeg oefeningen toe die meerdere taken combineren en die functioneel zijn voor dagelijkse activiteiten.
• Voetcomfort en voetgerelateerde klachten: Een onjuiste voetstand of ongeschikt schoeisel kan rugproblemen verergeren. Overweeg inlegzolen of raadpleeg een podotherapeut voor advies en corrigerende zooltjes om de voetstand te verbeteren en de belasting op de rug te verminderen.
• Onderhoud en preventie: Na deze fase is het belangrijk om te blijven oefenen. Gebruik een trainingsschema op maat om toekomstige klachten te voorkomen en de kracht van je core te versterken. Voorkeur voor een behandeling op locatie? Vind de ideale expert met onze BehandelaarWijzer. 
• Leefstijlaanpassingen: Een gezonde leefstijl kan bijdragen aan een lager risico op diverse gezondheidsproblemen en zorgt voor een betere balans tussen activiteit en rust, alsmede harmonie tussen lichaam en geest. Als je huidige leefstijl verbeterpunten kent, is het waardevol om deze aan te passen naar gezondere gewoontes. Voor verdere informatie over de voordelen van een gezonde leefstijl, kun je hier verder lezen of de aangeboden e-learning raadplegen.