Tractus iliotibialis frictie syndroom, iIiotibiale band syndroom (ITBS), lopersknie, iliotibial band syndrome, runner's knee

Samenvatting

• Beschrijving klachten: De iliotibiale band, een dikke peesplaat die van je heup naar je knie loopt, kan geïrriteerd raken door wrijving en overbelasting tijdens activiteiten zoals hardlopen.
• Ontstaanswijze: De klachten ontstaan vaak door activiteiten zoals hardlopen, het lopen op ongelijke ondergronden, het hebben van O-benen, slecht schoeisel, en bepaalde lichaamseigenschappen.
• Symptomen: Je kunt pijn voelen aan de buitenkant van je knie, die variëert van scherp tijdens het bewegen tot zeurend in rust. Andere symptomen zijn gevoeligheid bij aanraking, een knappend gevoel, en mogelijke stijfheid.
• Diagnose: De diagnose wordt gesteld op basis van je klachten, symptomen en activiteiten. Soms zijn aanvullende onderzoeken, zoals een MRI of echografie, nodig voor meer duidelijkheid.
• (zelf)behandeling en herstel: Aanbevolen behandelingen zijn rust, aangepaste oefeningen, koelen, en taping. Ook kracht- en rekoefeningen, hulpmiddelen zoals bandages, en een gezonde levensstijl helpen bij het herstel. Aanvullende therapieën en supplementen kunnen ook nuttig zijn.

Beschrijving van de klachten

De tractus iliotibialis, vaak aangeduid als de iliotibiale band, is een prominente peesplaat (in wezen een dikke fascie, oftewel bindweefsel dat spieren en andere structuren in het lichaam omhult en verbindt). Waar deze aanhecht op het bot, neemt het de eigenschappen van een pees aan. Ter hoogte van de knie glijdt deze over een botuitsteeksel, de laterale epicondyl, met een beschermend vetlaagje dat soepele beweging faciliteert.

Deze band stabiliseert vooral de buitenzijde van de knie. Echter, bij bewegingen zoals buigen en strekken, vooral tijdens intensieve activiteiten zoals hardlopen, kan wrijving ontstaan. Overmatige spanning in de peesplaat vergroot het risico op deze wrijving. Dit fenomeen kan irritaties en ontstekingen veroorzaken, bekend als het tractus iliotibialis frictie syndroom. Dit syndroom uit zich door acute pijn aan de buitenzijde van het kniegewricht.

In Nederland krijgt 5% tot 14% van de hardlopers te maken met dit syndroom. Vanwege het potentiële risico, vooral bij hardlopers en wandelaars, is het cruciaal voor sporters om symptomen te herkennen en, indien nodig, medisch advies in te winnen.

Uitleg afbeelding: Tensor fasciae latae spier = spanner van de peesplaat van het bovenbeen, tractus iliotibialis = peesplaat aan de buitenzijde van het bovenbeen.

Ontstaanswijze

• Activiteiten: Verhoogde belasting bij activiteiten zoals hardlopen en bergaf wandelen, die de spanning op de iliotibiale band kunnen verhogen.
• Beenstand: Mensen met beenlengteverschil kunnen deze klachten eerder ontwikkelen door een mogelijke bekkenverwringing en spierdisbalans. Een varusstand van de knieën, ook bekend als O-benen, geeft een verhoogd risico op dit klachtenbeeld omdat de tractus iliotibialis strakker over de buitenkant van de knie ligt.
• Looptechniek: Een incorrecte looptechniek kan extra spanning en wrijving op de iliotibiale band veroorzaken.
• Schoeisel: Het dragen van schoenen met onvoldoende demping, die versleten zijn, of die onvoldoende steun bieden aan de voetzool, kan bijdragen aan het ontstaan van klachten.
• Ondergrond: Regelmatig lopen op ongelijke terreinen kan leiden tot een disbalans in de belasting van het been en de tractus iliotibialis.
• Anatomische factoren: Individuen met een anatomische variatie waarbij het laterale epicondyl meer naar buiten steekt of groter is dan gemiddeld, kunnen een verhoogd risico hebben op irritatie van de pees.

Symptomen

Pijn:

• Voornamelijk aan de buitenkant van de knie, soms uitstralend langs de peesplaat richting het bovenbeen en tot aan de heup.
• Kan variëren van scherp en stekend tijdens activiteit tot zeurend bij rust.
• Drukpijn waarneembaar aan de zijkant van de knie en op de peesplaat.

Bewegingsgerelateerd:

• Knappend of knikken gevoel aan de buitenkant van de knie bij buigen en strekken.
• Mogelijke stijfheid, vooral na inactiviteit.
• In ernstige gevallen, beperkte bewegingsvrijheid van de knie.

Fysieke sensaties:

• Vermoeid of zwaar gevoel in het bovenbeen.
• Zwelling of een warm gevoel rond het getroffen gebied.

Timing:

• Pijn vooral merkbaar tijdens of na activiteiten zoals hardlopen of bergwandelen.
• In vroegere stadia voornamelijk klachtenvrij bij rust, maar in latere stadia kunnen klachten ook in rust aanhouden.

Diagnose

Bij het onderzoeken van het tractus iliotibialis frictie syndroom wordt allereerst gelet op de klachten en de activiteiten die deze verergeren. Een lichamelijk onderzoek richt zich op het been en de onderrug, met speciale aandacht voor de staat van de tractus iliotibialis, evenals de kracht en flexibiliteit van de betrokken spieren. Om een helder beeld te krijgen van de situatie kan beeldvorming nodig zijn. Een MRI of röntgenfoto helpt vaak om andere aandoeningen uit te sluiten, terwijl een echografie specifiek naar de peesplaat of de aanhechting ervan kijkt, bijvoorbeeld om ontstekingen of vochtophoping te detecteren. Bij onzekerheid over de diagnose of aanhoudende klachten kan een bezoek aan een specialist raadzaam zijn. Het snel verkrijgen van duidelijkheid is essentieel om de juiste behandeling te starten en complicaties op de lange termijn te vermijden. Dit klachtenbeeld heeft overlappende symptomen met een slijmbeursontsteking van de heup. Sluit uit of er sprake is van een slijmbeursontsteking van de heup via onze zelftest:

Doe hier de zelftest 'slijmbeursontsteking heup'

(Zelf)behandeling en herstel

• Rustperiode & aangepaste training: Neem de eerste 2-4 weken rust en vermijd hardlopen en bergwandelen. Overweeg lichtere activiteiten zoals fietsen of zwemmen, en gebruik zo nodig een hometrainer of loopband thuis.
• Aanpassingen voor hardlopers: Overweeg een loopanalyse bij een specialist als je denkt dat je looptechniek verbetering behoeft. Daarnaast is het raadzaam je routes te evalueren en oneffen of schuine paden te vermijden.
• Pijnmanagment: Koel regelmatig of gebruik pijnstillers om zwelling en pijn te verminderen. Elastische tape kan ook ondersteunen; bekijk onze instructievideo onderaan deze pagina om de tape correct aan te brengen.
• Begeleiding door een fysiotherapeut: Raadpleeg een fysiotherapeut voor behandeling, zoals stretching en oefentherapie, evenals mogelijke aanvullende therapieën zoals shockwave therapie en dry needling. De fysiotherapeut zal je begeleiden bij het bepalen van de beste aanpak op basis van jouw specifieke klachtenbeeld en behoeften. Vind de ideale expert met onze BehandelaarWijzer. 
• Training & revalidatie: Zodra de klachten verminderen, begin met rekoefeningen voor de peesplaat en stabiliserende oefeningen voor de knie en heup. Leg de nadruk op krachttraining van de heup- en kniespieren. Voor gerichte begeleiding, overweeg ons specifiek oefenprogramma tractus iliotibialis of een trainingsschema op maat.
• Optimaliseer je thuisworkout: Voor het beste resultaat tijdens je training thuis raden we de volgende oefenmaterialen aan: een oefenmat, oefenbal en weerstandsbanden.
• Injecties en chirurgie: Overweeg corticosteroïde-injecties om ontstekingen te verminderen bij aanhoudende symptomen. In zeldzame gevallen kan chirurgie nodig zijn om problemen met de iliotibiale band te verhelpen. Raadpleeg altijd eerst een arts voordat je deze stappen overweegt.
• Gezonde Leefstijl: Zorg voor een evenwichtige leefstijl met een gebalanceerd dieet, voldoende slaap en effectieve stressbeheersing. Voor aanvullende informatie en begeleiding, klik dan hier of maak gebruik van onze e-learning.