Patellofemorale klachten, patellofemoraal pijnsyndroom (PFPS), chondromalacia patella, anterior knee pain

Samenvatting

• Beschrijving klachten: Patellofemorale pijnsyndroom (PFPS) uit zich als pijn rond de knieschijf, met een verstoord bewegingspatroon van de knieschijf. Dit kan leiden tot schade aan het achterliggende kraakbeen en omliggende structuren. 
• Ontstaanswijze: Oorzaken zijn variaties in de knie- en voetstructuur, direct trauma zoals vallen of stoten, beenlengteverschil, standsafwijkingen van voeten, enkels en knieën, verkorte of zwakke spieren en overbelasting.
• Symptomen: Pijn, vooral bij belastende activiteiten zoals traplopen, beperkte mobiliteit, stijfheid na rust, zwelling en een gevoel van instabiliteit.
• Diagnose: Bepaald door klachten, lichamelijk onderzoek en eventueel beeldvorming.
• (Zelf)behandeling en herstel: Een doeltreffende strategie combineert rust, gerichte oefeningen en fysiotherapie. Het inzetten van hulpmiddelen zoals tape, braces en steunzolen biedt extra ondersteuning bij het herstelproces.

Beschrijving van de klachten

De klachten van het patellofemorale pijnsyndroom (PFPS) kenmerken zich door pijn rond de knieschijf (patella), vooral bij belasting van het gewricht tussen het bovenbeen (femur) en de knieschijf. Onder normale omstandigheden glijdt de knieschijf vloeiend door een groeve in het bovenbeen. Echter, bij PFPS is dit bewegingspatroon verstoord, wat leidt tot pijn aan het kraakbeen aan de achterzijde van de knieschijf en rond de banden en spieren die eraan verbonden zijn. Helaas kunnen de klachten langdurig aanhouden: na één jaar ervaart ongeveer 60% van de patiënten nog klachten en na 6 jaar is dit percentage nog altijd 40%. Studies tonen aan dat 3,8% van de mannen en 6,5% van de vrouwen jaarlijks deze klachten ontwikkelt, met een prevalentie van 12% bij mannen en 15% bij vrouwen.

Ontstaanswijze

• Afwijking knieschijf: Variaties of afwijkingen van de normale structuur.
• Afwijking trochlea femoris: Afwijkingen in de groeve waar de knieschijf doorheen loopt.
• Resultaat van een val: Letsel of klacht veroorzaakt door vallen.
• Gevolgen van stoten: Letsel of klacht veroorzaakt door een directe impact.
• Beenlengteverschil: Variatie in lengte tussen beide benen.
• Standsafwijking voeten: Afwijkingen in de normale positie van de voeten.
• Standsafwijking enkels: Afwijkingen in de normale positie van de enkels.
• Standsafwijking knieën: Afwijkingen in de normale positie van de knieën.
• Verkorte spieren: Spieren die niet de normale lengte hebben.
• Zwakke bovenbeenspieren: Onvoldoende kracht in de spieren van het bovenbeen.
• Overbelasting van de knie: Overmatige stress of belasting die leidt tot knieklachten.

Andere onderliggende aandoeningen:

• Jumpers knee: Ontsteking van de pees tussen knieschijf en scheenbeen.
• Rectus femoris tendinopathie: Beschadiging van de rectus femoris pees.
• Ziekte van Osgood-Schlatter: Ontsteking bij hechting knieschijfpees aan scheenbeen.
• Bursitis prepattelaris: Ontsteking van de slijmbeurs vóór de knieschijf.
• Artrose van de knie: Kraakbeenslijtage met mogelijke pijn en stijfheid.
• Enkel- of voetprobleem: Beperkte beweging of functieverlies.

Factoren die patellofemorale klachten beïnvloeden

Voetstructuur en knieklachten:

• Een doorgezakt mediaal lengtegewelf (platvoet) veroorzaakt een inwaartse draai van het onderbeen, wat de X-stand van de knie benadrukt en mogelijk pijn in het patellofemorale gewricht veroorzaakt.
• Een hoge wreef zorgt ervoor dat tijdens activiteiten zoals hardlopen de krachten worden geconcentreerd op een beperkt deel van de voet, wat kan leiden tot overbelasting van de patella (knieschijf).

X-benen bij groei:

• X-benen zijn een veelvoorkomende oorzaak van knieklachten, vooral bij tienermeisjes. Hierbij wordt de patella meer naar buiten getrokken door een toegenomen hoek (q-angle) tussen de quadriceps (de vierkoppige dijspier) en de kniepees, wat kan leiden tot ongelijke druk en pijn. Dit fenomeen is normaal tussen de leeftijden van 10 tot 18 jaar en klachten verdwijnen vaak vanzelf met groei.

Spierinvloeden:

• Spieren in zowel het boven- als onderbeen kunnen knieklachten veroorzaken. De quadriceps speelt een cruciale rol bij de juiste beweging van de patella.
• Bij de "runner's knee" oefent de patella een buitenwaartse kracht uit door verkorting van de tractus iliotibialis (een stevige bindweefselband aan de buitenzijde van het been).
• Zwakte van de heupspieren aan de binnenkant van het bovenbeen (adductoren) en de hamstrings kunnen de stabiliteit van het patellofemorale gewricht beïnvloeden.

Symptomen

• Pijnlocatie: Rondom of achter de knieschijf, geleidelijk ontstaan.
• Klachten bij activiteiten: Pijnverergering tijdens hurken, traplopen, fietsen en hardlopen.
• Oncomfortabel zitten: Langdurig zitten leidt tot vervelend gevoel, "theaterknie".
• Bewegingsafwijking: Knie kan haperen bij strekken en buigen.
• Instabiliteitsgevoel: Gevoel om door de knie te zakken.
• Zwelling: Periodieke zwelling of 'vol' gevoel in het kniegewricht.
• Stijfheid: Beperkte mobiliteit na rust, verbetert na activiteit.

Diagnose

De diagnose wordt voornamelijk gesteld op basis van uw beschreven klachten en symptomen, gecombineerd met een aanvullend lichamelijk onderzoek. In sommige gevallen kan beeldvorming, zoals een röntgenfoto of MRI, nodig zijn voor een nauwkeurigere diagnose. Na het stellen van de diagnose is het raadzaam om een afspraak te maken bij een fysiotherapeut. Deze professional kan uw klachten nader onderzoeken en een gericht behandelplan opstellen om optimaal herstel te bevorderen en het risico op terugkerende klachten te verminderen.

(Zelf)behandeling en herstel

• Behandeling van patellofemurale klachten: De klachten kunnen enkele weken tot maanden duren. Voorkom overbelasting en beweeg binnen de pijngrens. Indien reguliere sport uitvalt, zijn wandelen en fietsen geschikte alternatieven. Voor verdere begeleiding, overweeg een consult bij een fysiotherapeut of maak gebruik van ons digitaal consult. Voorkeur voor een behandeling op locatie? Vind de ideale expert met onze BehandelaarWijzer.
• Doseren: Gedurende de beginfase is een balans tussen rust en oefentherapie cruciaal.
• Pijnmedicatie: Overleg met je huisarts over de juiste medicatie.
• Warmte-kou therapie: Een combinatie van warmte en kou kan pijn verlichten.
• Ondersteuning door brace of tape: Voor extra stabiliteit en correcte kniebeweging kun je kiezen voor een brace of tape. Aan de onderkant van deze pagina staat een uitgebreide videohandleiding voor het zelfstandig aanleggen van tape.
• Oefeningen: Focus op oefeningen voor het bovenbeen en peesherstel. Bij twijfel, raadpleeg een expert of gebruik ons trainingsschema op maat.
• Optimaliseer je thuisworkout: Voor optimale resultaten raden we de volgende trainingsartikelen voor thuisgebruik aan:
  • Hometrainer
  • Beentrainer
  • Loopband
  • Crosstrainer
  • Oefenmat
  • Oefenbal
  • Fitnessstep
  • Halterset
  • Squat rack
  • Leg extension oefening
  • Weerstandsbanden
  • Springtouw
• Aanpak gebaseerd op voetafwijkingen:
  • Steunzolen: Bij een doorgezakt mediaal lengtegewelf kan een steunzool helpen bij het verminderen van knieklachten.
  • Schoenen: Voor duurlopers met een hoge voetwreef kunnen verende loopschoenen helpen. Als er geen verbetering optreedt, overweeg dan podotherapie.
• Effectieve hulpmiddelen: Om spierspanningen te verlichten zijn hulpmiddelen zoals een foam roller, massagekussen en massage gun effectief.
• Leefstijl: Overgewicht draagt bij aan de klachten. Focus daarom ook op gewichtsverlies indien nodig en streef naar een gezondere leefstijl. Dit bevordert niet alleen het herstel maar verbetert ook de algehele gezondheid. Voor meer informatie over een gezonde leefstijl zie deze [link] of gebruik de aangeboden e-learning.
• Alternatieve therapieën: Aanvullend kunnen alternatieve behandelmethoden zoals acupunctuur, chiropractie, hydrotherapie, tai chi en yoga verlichting bieden. Het is raadzaam om deze opties te bespreken met een deskundige.