Patella luxatie, ontwrichting van de knieschijf, knieschijf dislocatie, knieschijf uit de kom, patellar dislocation, kneecap dislocation

Samenvatting

• Beschrijving klachten: Bij patella luxatie verplaatst de knieschijf zich uit zijn normale positie. Vaak herstelt dit vanzelf, maar soms is hulp nodig.
• Ontstaanswijze: Ontstaat vaak door trauma, sportblessures of aangeboren afwijkingen. Groeispurt, zwakke ligamenten, spierdysbalans en eerdere luxaties kunnen ook risicofactoren zijn.
• Symptomen: Acute en zeurende pijn, verplaatste knieschijf, zwelling, blauwe verkleuring, instabiliteit, en bewegingsproblemen wijzen op luxatie.
• Diagnose: Op basis van klachten, fysiek onderzoek en eventueel röntgenfoto's. Stabiliteitstesten worden uitgevoerd zodra de zwelling afgenomen is.
• Zelfbehandeling en herstel: Snelle herpositionering is cruciaal. Overweeg pijnbestrijding, brace of tape voor steun, en een 3-6 maanden revalidatietraject. Operaties zijn mogelijk bij aanhoudende instabiliteit.

Beschrijving van de klachten

Een patella luxatie, ook wel ontwrichting van de knieschijf genoemd, houdt in dat de knieschijf uit zijn normale positie in de bovengroef van het dijbeen komt. Simpel gezegd: de knieschijf schiet uit de kom. De patella, gelokaliseerd aan de voorzijde van de knie, is verbonden met de pees van de quadriceps spier. Deze bovenbeenspier strekt van de lies tot het scheenbeen en stelt de knie in staat te strekken. Achter de patella zit een laag kraakbeen voor soepele beweging over het dijbeen. Bij een luxatie beweegt de knieschijf meestal naar de buitenzijde van de knie, wat bekend staat als een laterale patella luxatie. Dit komt vaker voor dan een mediale patella luxatie, waarbij de knieschijf naar de binnenkant beweegt. De reden voor deze prevalentie is de anatomische structuur van het been en de krachtlijnen van de omliggende spieren. Vaak keert de patella vanzelf terug naar zijn plek, maar soms is assistentie nodig. Na zo'n incident ervaart 17% knie-instabiliteit, wat de kans verhoogt op toekomstige luxaties. Na een tweede luxatie stijgt deze kans tot 50% of meer. Deze aandoening is het meest voorkomend bij jongeren (10-20 jaar) en jongvolwassenen (20-30 jaar), met een lichte neiging vaker voor te komen bij vrouwen.

Toelichting afbeelding: Patella = knieschijf, tibia = scheenbeen.

Ontstaanswijze

• Trauma: Een directe klap of plotselinge verdraaiing van de knie kan tot luxatie leiden.
• Sportblessures: Vaak bij sporten met veel draaiende bewegingen zoals basketbal.
• Aangeboren afwijkingen: Afwijkingen van de knieschijf of omliggende structuren.
• Groeispurt: Een snelle botgroei die de spiergroei overtreft kan luxatie bevorderen.
• Zwakke ligamenten: Banden die van nature zwak zijn of door blessures zijn verzwakt.
• Spierdysbalans: Een onevenwichtige spierkracht rond de knie.
• Eerdere luxaties: Eerdere luxaties verhogen het risico op herhaling.

Symptomen

• Acute pijn: Intense pijn tijdens en na de luxatie.
• Zeurende pijn: Blijvende pijn na terugkeer van de knieschijf naar zijn positie.
• Abnormale positie: Zichtbaar verplaatste of scheve knieschijf.
• Zwelling: Toegenomen zwelling rond de knie.
• Blauwkleuring: Verkleuring van de knie door interne bloedingen.
• Instabiliteit: Gevoel dat de knie niet stevig of stabiel is.
• Bewegingsbeperking: Beperking in het strekken of buigen van de knie.
• Hoorbare 'klik': Een geluid of gevoel bij luxatie.
• Loopmoeilijkheden: Problemen met steunen op of lopen met het aangedane been.

Diagnose

De diagnose wordt doorgaans vastgesteld op basis van klachten, symptomen en een grondig lichamelijk onderzoek. Om andere afwijkingen uit te sluiten, wordt vaak een röntgenfoto gemaakt. Nadat de zwelling binnen enkele dagen is afgenomen, kan de stabiliteit van de knie verder worden getest. Het is essentieel om de exacte oorzaak van het probleem vast te stellen en eventuele bijkomende schade of complicaties op te sporen. Wil je een indicatie of er mogelijk sprake is van een breuk?

Doe hier de Ottawa Knee Rules zelftest

(Zelf)behandeling en herstel

• Patella luxatie: zorg, revalidatie en training:
  • Repositie van de knieschijf: Zorg ervoor dat de knieschijf zo snel mogelijk naar zijn neutrale positie wordt teruggebracht. Dit gebeurt door de knie langzaam te strekken terwijl de arts de knieschijf op zijn plek duwt. Bezoek direct een huisarts of eerste hulp.
  • Directe zorg na acuut knieletsel: Na het letsel en post-operatief kan het gebruik van een cold pack, drukverband en pijnstillers helpen de zwelling en pijn te verminderen. Geef het been voldoende rust, leg het regelmatig hoog en wissel rust af met milde activiteit.
  • Ondersteuning door brace of tape: Na een patellaluxatie biedt een brace of tape essentiële stabiliteit en voorkomt verdere blessures tijdens het vroege herstel. Overweeg deze hulpmiddelen voor een veilige revalidatie. Bekijk de video onderaan deze pagina om te leren hoe je zelf tape aanbrengt op je knie.
  • Conservatief beleid: Een 3 tot 6 maanden durend revalidatietraject waarbij geleidelijk aan de belastbaarheid wordt opgebouwd. Dit gebeurt voornamelijk met begeleide oefeningen en gedoseerde activiteit.
  • Revalidatieresultaten: 58% van de patiënten herstelt goed na een eerste luxatie. Echter, in 36% van de gevallen treedt er een herhaaldelijke luxatie op. Lange termijn gevolgen kunnen onder andere knieschijf slijtage zijn.
  • Operatieve ingrepen: Bij aanhoudende instabiliteit overweeg chirurgische ingrepen zoals tuberositas osteotomie (verplaatsing van de aanhechting van de pees), trochlea plastiek (hermodellering van het kniegroef) of kapselreconstructies zoals MPFL-reconstructie (herstel van de mediale patellofemorale ligament).
  • Postoperatieve revalidatie: Een geslaagde operatie vereist een strikt revalidatietraject, idealiter onder begeleiding van een fysiotherapeut. Loop in de beginfase met elleboogkrukken, een rollator of wandelstok. Voorkeur voor een behandeling op locatie? Vind de ideale expert met onze BehandelaarWijzer.
  • Blijf actief: Het is van belang om actief te blijven, zowel voor als na de operatie. Gebruik een hometrainer, beentrainer, loopband of crosstrainer voor revalidatie. Voor zelfstandige training, raadpleeg ons trainingsschema op maat.
  • Optimaliseer je thuisworkout: Voor optimale resultaten raden we de volgende trainingsartikelen voor thuisgebruik aan:
    • Oefenmat
    • Oefenbal
    • Fitnessstep
    • Halterset
    • Squat rack
    • Leg extension oefening
    • Weerstandsbanden
    • Springtouw
• ​Beweging en preventie:
  • Of je nu voor een operatie of conservatieve behandeling kiest, blijf actief.
  • Start met laagdrempelige oefeningen zoals de hometrainer en bouw geleidelijk op.
  • Draag de juiste schoenen.
  • Doe altijd een goede warming-up en cooling-down.
• Leefstijl aanbevelingen:
  • Overweeg aanpassingen in je leefstijl, zoals voldoende slaap, vochtinname, gezonde voeding, regelmatig bewegen en een positieve mindset. Deze aanpassingen kunnen helpen om gezondheidsproblemen te verminderen en een betere balans tussen activiteit, herstel en welzijn te bevorderen.
  • Meer informatie over dit onderwerp is [hier] te vinden of via de aangeboden e-learning.