Posttraumatische dystrofie, dystrofie, sudeck-dystrofie, sympathische reflexdystrofie, complex regionaal pijn syndroom (CRPS), complex regional pain syndrome, CRPS type I, reflex sympathetic dystrophy (RSD)

Samenvatting

Beschrijving klachten: Intense pijn, zwelling en roodheid in ledematen kenmerken posttraumatische dystrofie (CRPS), na letsel of operatie. Deze pijn is vaak buiten verhouding tot het oorspronkelijke letsel en duurt langer dan normaal.
Ontstaanswijze: Directe oorzaken zijn trauma's of operaties, maar biologische mechanismen zoals ontstekingen en pijnverwerking spelen ook een rol. Andere factoren zijn onder meer gebrek aan beweging, stress en hormonale veranderingen.
Symptomen: Extreme pijn, zwelling, huidverkleuring, overmatige haar- en nagelgroei, temperatuurverandering en mobiliteitsbeperking zijn voorkomende symptomen.
Diagnose: Voornamelijk gebaseerd op symptomen, met behulp van beeldvorming en zenuwonderzoeken.
(Zelf)behandeling en herstel: Aanpak varieert van medicatie en pijnmanagment tot fysiotherapie en ergotherapie. Alternatieve therapieën en leefstijlaanpassingen kunnen ook helpen, samen met hulpmiddelen en supplementen. Raadpleeg altijd een specialist.

Beschrijving van de aandoening

Posttraumatische dystrofie, ook bekend als complex regionaal pijnsyndroom (CRPS), is een aandoening die zich kan manifesteren na een letsel of operatie aan een ledemaat, zoals een botbreuk of kneuzing. Soms ontstaat het echter zonder duidelijk aanwijsbare oorzaak. Kenmerkend voor CRPS is zenuwbeschadiging die symptomen veroorzaakt zoals intense pijn, zwelling en roodheid, met name in de armen, benen, handen en voeten, maar ook regelmatig in het gebied rond de knieën en onderbenen. Wat opvalt, is dat de pijn die patiënten ervaren vaak niet in verhouding staat tot de ernst van het initiële letsel. Waar men bij de meeste verwondingen zou verwachten dat de symptomen binnen enkele weken verminderen, blijven de klachten bij CRPS-patiënten opvallend langer en heftiger aanwezig. Hoewel sommige patiënten helaas blijvende klachten ervaren, herstelt het merendeel gelukkig in een relatief korte tijd en heeft daarna geen restsymptomen. Het is relevant om te benoemen dat CRPS vaker voorkomt bij mensen tussen de 45 en 60 jaar en aanzienlijk meer bij vrouwen (75%) dan bij mannen. In Nederland krijgen jaarlijks ongeveer 8.000 mensen symptomen die duiden op posttraumatische dystrofie. Het is van essentieel belang om bewustzijn en kennis over CRPS te vergroten om tijdige en effectieve behandeling te waarborgen.

Uitleg afbeelding: De afbeelding toont posttraumatische dystrofie (CRPS) in het onderbeen en de voet. Een vergelijkbaar symptoombeeld, zoals zwelling, roodheid, en pijn, kan echter ook optreden rondom de knie.

CRPS: Het veranderende inzicht in type 1 en type 2

Oorspronkelijk werd er een onderscheid gemaakt tussen CRPS type 1 en CRPS type 2. Bij CRPS type 2 was er aantoonbare zenuwschade, terwijl bij type 1 geen zichtbare zenuwschade aanwezig was. Echter, recente onderzoeken hebben bij type 1 ook beschadigingen van de kleine zenuwvezels aangetoond, waardoor het eerder gemaakte onderscheid niet meer relevant lijkt te zijn.

Ontstaanswijze

• Directe oorzaken:
  • Trauma, zoals een verwonding of botbreuk.
  • Operatie aan een ledemaat zoals arm, been, hand of voet.
  • In bepaalde gevallen kan zelfs een injectie CRPS veroorzaken.
• Biologische mechanismen:
  • Ontstekingen: bij sommige CRPS-patiënten zijn verhoogde concentraties ontstekingseiwitten in het bloed en hersenvocht gevonden.
  • Pijnverwerking in de hersenen: bij CRPS-patiënten kunnen de pijnbanen die pijnprikkels dempen verminderd functioneren.
  • Genetische factoren: hoewel het onderzoek nog gaande is, suggereren voorlopige bevindingen dat bepaalde genen betrokken kunnen zijn bij het ontstaan van CRPS.
• Externe factoren:
  • Weinig beweging.
  • Stress en depressie.
• Overige overwegingen:
  • Hormonale veranderingen kunnen mogelijk bijdragen aan het ontstaan of verergeren van de symptomen.
  • Individuele verschillen in immuunrespons kunnen een rol spelen in de ernst en duur van CRPS.
  • Verdere research is nodig om de exacte oorzaken en mechanismen achter CRPS volledig te begrijpen.

Symptomen

Om de diagnose posttraumatische dystrofie (CRPS) te stellen, moeten er minimaal vijf van de volgende symptomen aanwezig zijn:

• Pijn en sensatie:
  • Extreem veel pijn die toeneemt bij beweging.
  • Een niet in verhouding hoge pijnsensatie bij het aanraken van de huid van het aangedane ledemaat.
• Zichtbare veranderingen:
  • Zwelling van een arm, been, hand of voet.
  • Verkleuring van de huid, meestal roodheid.
  • Overmatige haargroei op het aangedane ledemaat.
  • Versnelde nagelgroei op het aangedane ledemaat, waarbij de nagels vaak van slechtere kwaliteit zijn.
• Veranderingen in temperatuur en textuur:
  • De huid kan koud of juist warm aanvoelen.
  • In sommige gevallen kan de huid dunner worden of een glanzend uiterlijk krijgen.
  • Mogelijke tintelingen of een branderig gevoel in het aangedane gebied.
• Mobiliteit:
  • Beperkte beweging van het aangedane ledemaat.

Zenuwontregeling bij CRPS

CRPS wordt gekenmerkt door een ontregeling van de zenuwbanen in het aangedane ledemaat, wat resulteert in de ervaren pijn en symptomen. Deze pijnklachten ontstaan niet direct door weefselschade, maar door een abnormale reactie op een eerder letsel of verwonding. Deze zenuwontregeling, samen met ontstekingsverschijnselen, resulteert in zenuwpijn. Dit kan verder leiden tot vegetatieve verschijnselen, zoals temperatuurverandering, overmatige haar- en nagelgroei, en huidverkleuring.

Diagnose

Bij het diagnosticeren van CRPS wordt voornamelijk gekeken naar klachten, symptomen en aanvullend onderzoek. Ondanks dat er geen specifieke test is die CRPS 100% zeker kan bevestigen, zijn er diverse hulpmiddelen beschikbaar. Een grondige medische geschiedenis en lichamelijk onderzoek vormen de basis. Beeldvorming, zoals röntgen en MRI, kan tekenen van CRPS laten zien, net als specifieke zenuwonderzoeken. Thermografie detecteert huidtemperatuurveranderingen, en een sympathische zenuwblokkade kan soms ook duidelijkheid bieden. Echter, het nauwkeurig herkennen van symptomen en een diepgaand begrip van de medische voorgeschiedenis van de patiënt blijven essentieel voor een correcte diagnose.

(Zelf)behandeling en herstel

• Medische interventies:
  • Pijnmanagement: Gebruik van pijnstillers en ontstekingsremmers kan de pijn verlichten. Overleg het gebruik van pijnmedicatie met je huisarts.
  • Pijnbestrijding bij CRPS: Als standaardbehandelingen voor CRPS niet volstaan, biedt ruggenmergstimulatie mogelijk uitkomst. Bij aanhoudende pijn of herhaalde infecties kan, in extreme gevallen, amputatie overwogen worden. Overleg met zorgspecialisten is cruciaal voor het nemen van dergelijke beslissingen.
• Professionele begeleiding:
  • Multidisciplinaire aanpak: Bij ernstige klachten, overweeg hulp van een fysio- of ergotherapeut en multidisciplinaire behandeling. Voor ondersteuning in het omgaan met pijn kan een psycholoog waardevol zijn. Vind de juiste expert met onze BehandelaarWijzer.
  • Behandelingen: Spiegeltherapie, vaak ingezet bij CRPS, gebruikt het gezonde ledemaat als illusie voor het aangedane deel ter bevordering van pijnvermindering. De Macedonische methode activeert en mobiliseert ledematen, terwijl zenuwblokkades voor tijdelijke pijnverlichting zorgen. Een zorgvuldige keuze in overleg met professionals is essentieel.
  • Alternatieve therapieën: Naast traditionele behandelingen bieden acupunctuur en biofeedback pijnverlichting, osteopathie verbetert de lichaamsfunctie en hyperbare zuurstoftherapie is veelbelovend.
• Zelfzorg en algemene maatregelen:
  • Zelfstandig oefenen: Bij milde klachten: Relatieve rust, geleidelijk opvoeren van belasting en zelfstandig uitvoeren van oefeningen met een trainingsschema op maat.
  • Optimaliseer je thuisworkout: Voor het beste resultaat tijdens je training thuis raden we de volgende oefenmaterialen aan:
    • Beentrainer
    • Hometrainer
    • Oefenmat
    • Oefenbal 
    • Weerstandsbanden
  • Leefstijlaanpassingen: Verbeter een ongezonde leefstijl voor een optimale balans tussen activiteit en herstel, zowel lichamelijk als geestelijk. Voor meer informatie over dit onderwerp en de voordelen voor je algehele gezondheid, raadpleeg [hier] of maak gebruik van onze e-learning.
• Hulpmiddelen en productaanbevelingen:
  • Kniebrace: voor ondersteuning tijdens relatieve rustperiodes.
  • Steunkousen: Deze verlichten mogelijk pijn, verminderen zwelling en bevorderen de bloedsomloop. Voor diegenen die moeite hebben met het uittrekken van steunkousen, zijn er hulpmiddellen specifiek ontworpen voor het uittrekken van steunkousen.
  • TENS-apparaat: Dit staat voor Transcutane Elektrische Zenuwstimulatie en wordt gebruikt voor pijnbestrijding.
  • Elektrostimulator: Ontwikkeld voor pijnverlichting, vergelijkbaar met TENS, en algehele spiertraining, is deze elektrostimulator geschikt voor posttraumatische dystrofie. Het richt zich specifiek op spierversterking en kan het herstelproces in sommige gevallen versnellen.
  • Warmte-kou therapie: Afhankelijk van wat het beste voelt, kan het aanbrengen van warmte of koude helpen bij het verminderen van symptomen.
  • Gel voor pijnverlichting: Gels zoals Sportgel en Voltaren gel kunnen tijdelijke verlichting bieden bij pijn.