Medicatie-overgebruikershoofdpijn, medicatie-afhankelijke hoofdpijn, rebound hoofdpijn, medication overuse headache, medication-dependent headache, rebound headache

Samenvatting

• Klachtenbeschrijving: Medicatie-overgebruikershoofdpijn ontstaat door frequent en overmatig gebruik van pijnstillers zoals paracetamol, ibuprofen en triptanen, resulterend in bijna dagelijkse hoofdpijn.
• Ontstaanswijze: Verhoogd risico bij meer dan 15 dagen gebruik van paracetamol of NSAID's (niet-steroïde ontstekingsremmers, zoals ibuprofen) per maand, en bij meer dan 10 dagen triptanengebruik.
• Symptomen: Chronische, minder intense hoofdpijn, die frequent voorkomt.
• Diagnose: Gesteld op basis van klachten, symptomen en medicatiegebruik.
• (Zelf)behandeling en herstel: Stoppen met medicatie onder begeleiding van een arts, cafeïne-inname verminderen, en het bijhouden van een hoofdpijndagboek. Een gezonde leefstijl en stressmanagement zijn essentieel voor herstel.

Beschrijving van de aandoening

Medicatie-overgebruikershoofdpijn, ook bekend als 'rebound-hoofdpijn', ontstaat wanneer mensen te vaak en te veel pijnmedicatie gebruiken, zoals paracetamol, ibuprofen en triptanen, om hoofdpijn te behandelen. Dit risico is groter bij frequent gebruik van pijnstillers, zowel als reactie op pijn als preventief om hoofdpijn te voorkomen. Deze gewoonte kan leiden tot een vicieuze cirkel van zeer frequente hoofdpijn (minstens 15 dagen per maand) die in stand wordt gehouden door het gebruik van pijnmedicatie. Het is van essentieel belang om dit patroon te herkennen en medicijnen alleen te gebruiken zoals voorgeschreven door een arts om het risico op medicatieovergebruikershoofdpijn te minimaliseren.

Ontstaanswijze

• Frequent gebruik van pijnstillers: Regelmatig gebruik van medicatie tegen verschillende hoofdpijnsoorten kan leiden tot medicatieovergebruikershoofdpijn.
• Paracetamol en NSAID's: Risico neemt toe bij gebruik van meer dan 15 dagen per maand, vooral bij meerdere doseringen per dag.
• Triptanen: Meer dan 10 dagen per maand gebruik verhoogt het risico, vanwege hun vaatvernauwende en pijndempende werking.
• Overmatig cafeïnegebruik: Meer dan 5 doseringen per dag kan bijdragen aan het ontstaan.
• Combinatiepijnstillers: Vooral die met codeïne of opioïden, bij regelmatig gebruik.
• Langdurig gebruik van migrainemedicatie: Zoals ergotaminen, kan het risico verhogen.
• Geen andere oorzaken: De hoofdpijn wordt uitsluitend veroorzaakt door medicatiegebruik.

Symptomen

• Frequent voorkomen: Hoofdpijn treedt op minstens 15 dagen per maand.
• Langdurige hoofdpijn: De hoofdpijn duurt meestal de hele dag door.
• Pijnlocatie: Pijn is vaak voelbaar in het voorhoofd, de slapen, en soms achter de ogen. De pijn kan aan één kant van het hoofd of aan beide kanten voorkomen en zich soms uitbreiden naar de nek.
• Minder intense pijn: De pijn is over het algemeen minder hevig, maar wel constant aanwezig.
• Afname effect van pijnstillers: Pijnstillers werken steeds minder goed bij regelmatig gebruik.
• Ontwenningsverschijnselen: De hoofdpijn kan verergeren bij het stoppen met medicatie.
• Vermoeidheid en concentratieproblemen: De hoofdpijn gaat vaak gepaard met vermoeidheid en concentratieproblemen.
• Mix van hoofdpijntypen: Er kan een combinatie van meerdere hoofdpijnsoorten spelen, zoals spanningshoofdpijn en migraine. Blijf alert en laat dit bij twijfel door je huisarts beoordelen.

Toelichting afbeelding: Deze afbeelding geeft een indruk van de locatie van de pijn bij medicatie-overgebruikshoofdpijn, passend bij de bovengenoemde symptomen.

​​Diagnose

De diagnose wordt gesteld op basis van de klachten en symptomen van de patiënt, in combinatie met de frequentie en duur van de hoofdpijn. Belangrijk is het herkennen van het dagelijks of bijna dagelijks voorkomen van hoofdpijn, die meestal de hele dag duurt en verergert bij het niet innemen van medicatie. De arts zal ook kijken naar het gebruik van pijnstillers of migrainemedicatie, vooral als deze regelmatig worden ingenomen. Een gedetailleerd medicatiegebruiksoverzicht helpt om vast te stellen of de hoofdpijn gerelateerd is aan overmatig medicatiegebruik. Daarnaast worden andere mogelijke oorzaken van hoofdpijn uitgesloten om de diagnose van medicatieovergebruikershoofdpijn te bevestigen.

(Zelf)behandeling en herstel

• Raadpleeg je huisarts: Voor aanhoudende en ernstige hoofdpijn is het raadzaam contact op te nemen met een huisarts of hoofdpijnspecialist. Dit is belangrijk om andere hoofdpijntypes, zoals migraine, clusterhoofdpijn, cervicogene hoofdpijn of spierspanningshoofdpijn, uit te sluiten en de juiste behandeling te ontvangen.
• Stoppen en afbouwen van medicatie: Voor herstel is het noodzakelijk om alle acute hoofdpijnmedicatie twee maanden te stoppen, altijd in overleg met een arts. Bij de aanwezigheid van gecombineerde hoofdpijntypes dient het medicatiegebruik geleidelijk te worden afgebouwd, onder begeleiding van een huisarts.
• Beheer je cafeïne-inname: Bewaak en verminder de consumptie van koffie en andere cafeïnehoudende dranken. Besef hoeveel cafeïne je dagelijks binnenkrijgt en zoek naar manieren om dit te verminderen. Overmatig cafeïnegebruik kan medicatie-overgebruikershoofdpijn verergeren.
• Hoofdpijndagboek: Het zorgvuldig bijhouden van een hoofdpijndagboek, waarin je frequentie, duur en intensiteit van de hoofdpijn noteert, alsook de gebruikte medicatie en de effecten ervan, is zeer nuttig. Dit kan helpen bij het herkennen van patronen tussen medicijngebruik en hoofdpijn, wat belangrijk is voor een accurate diagnose en behandeling van medicatieovergebruikershoofdpijn.
• Gezonde leefstijl: Een goede nachtrust en voldoende slaap zijn belangrijk voor een gezonde leefstijl, net als voldoende hydratatie. Het behouden van een gezond gewicht door gevarieerde en gezonde voeding, en het integreren van regelmatige lichaamsbeweging in je dagelijkse routine zijn ook van groot belang. Deze elementen samen ondersteunen het herstelproces en dragen bij aan de algehele verbetering van je gezondheid. Voor meer inzichten en advies over een gezonde leefstijl, lees verder [hier] en ontdek onze e-learning over dit onderwerp.
• Stressmanagement en psychologische ondersteuning: Ontdek technieken zoals ademhalings- en ontspanningsoefeningen, mindfulness, meditatie en yoga om stress te verminderen, wat vaak een oorzaak is van hoofdpijn. Als stress of emotionele factoren bijdragen aan je hoofdpijn, overweeg dan psychologische hulp om effectieve manieren te leren om hiermee om te gaan.