Temporomandibulaire dysfunctie (TMD), kaakpijn, kaakdiscus disfunctioneren, knapkaak, snapping jaw, temporomandibular joint dysfunction, jaw pain, jaw disc dysfunction

Samenvatting

• Klachtenbeschrijving: Temporomandibulaire dysfunctie (TMD) betreft problemen met het kaakgewricht en de omliggende spieren.
• Ontstaanswijze: TMD kan voortkomen uit trauma, gebitsproblemen, tandpijn, kaakklemmen, tandenknarsen, stress en meer.
• Symptomen: Symptomen van TMD omvatten onder andere kaakpijn, knappende kaakgewrichten, pijn in de kauwspieren en beperkingen bij het openen van de mond.
• Diagnose: De diagnose is gebaseerd op symptomen en kan worden bevestigd door beeldvormend onderzoek, met extra aandacht voor leefstijlfactoren.
• (Zelf)behandeling en herstel: De aanpak van TMD vereist een multidisciplinaire benadering, pijnmanagement, fysiotherapie, stressbeheer, nachtspalken, anti-tandenknars bitjes, soms tandheelkundige correcties en dieetaanpassingen. Een gepersonaliseerde behandelingsplan kan het herstel en de levenskwaliteit verbeteren.

Beschrijving van de aandoening

Temporomandibulaire dysfunctie (TMD) verwijst naar aandoeningen van het kauwstelsel, inclusief de kaakgewrichten en -spieren. Het kaakgewricht, gelegen vlak voor het oor, bestaat uit een kop en kom met een ertussen gelegen kraakbeenschijf (discus) die helpt bij het openen en sluiten van de mond en het opvangen van kauwkrachten. Problemen met dit gewricht kunnen leiden tot beperkte kaakbeweging en een kenmerkend "knappend" geluid. De kauwspieren, zoals de masseter (een sterke spier aan de zijkant van de kaak, verantwoordelijk voor het heffen en sluiten van de onderkaak), zijn essentieel voor functies als kauwen, slikken en praten, en overbelasting hiervan, vaak door de masseter spier, kan leiden tot kaakpijn. TMD komt voor bij ongeveer 5% tot 12% van de mensen, wat betekent dat het een redelijk vaak voorkomende aandoening is.

Ontstaanswijze

• Trauma: Een klap of stoot op het kaakgewricht kan directe schade veroorzaken.
• Gebitsproblemen: Zoals een over- of onderbeet, kunnen ervoor zorgen dat de tanden niet goed op elkaar passen, wat extra druk op het kaakgewricht kan leggen.
• Tandpijn: kan leiden tot een aangepast kauwpatroon en extra spanning op het kaakgewricht.
• Klemmen en knarsen: Vooral tijdens de slaap, klemmen en tandenknarsen kunnen veel stress op het kaakgewricht veroorzaken.
• Overbelasting: Gewoontes zoals nagelbijten, lipbijten, wangbijten of veelvuldig kauwgom kauwen kunnen tot overbelasting leiden.
• Stress: Dit kan bijdragen aan het verergeren van TMD door onbewuste gewoonten zoals klemmen en knarsen.
• Artritis: Ontstekingen in het kaakgewricht, zoals bij artritis, kunnen ook TMD veroorzaken.
• Slechte houding: Zoals langdurig naar beneden kijken naar een telefoon of computer, kan spanning op de nek- en kaakgebieden veroorzaken en bijdragen aan TMD.

Uitstralende kaakpijn vanuit de nek

Soms komt kaakpijn niet direct vanuit het kaakgewricht, maar straalt het uit vanuit de hoge nekwervelkolom. Door de nabijheid van het kaakgewricht tot de hoge nekwervels en het gehoor, kunnen problemen in dit gebied, zoals te weinig of te veel beweging, kaakpijn veroorzaken. Als je kaakpijn dus eigenlijk uit de nek komt, is het belangrijk dat een specialist de (hoge) nekwervelkolom onderzoekt en behandelt. Dit kan helpen om de kaakpijn effectief aan te pakken.

Symptomen

• Pijn: Vaak het meest opvallende symptoom, gevoeld rond het kaakgewricht.
• Krakende/knappende kaakgewricht: Vaak bij TMD, geluid is niet altijd pijnlijk.
• Pijn en/of vermoeidheid van de kauwspieren: Kan optreden tijdens of na het kauwen.
• Moeite mondopening: Beperkingen in mondopening duiden vaak op kaakproblemen.
• Uitstralende pijn: Kan mogelijk uitstralen naar het hoofd, de oren of de kiezen.
• Overgevoelige/pijnlijke tanden en kiezen: Meestal door tandenknarsen of klemmen.
• Abnormale slijtage van het gebit: Door onregelmatige kaakbelasting.
• Beperkte bewegingsvrijheid van de kaak: Moeilijkheden met kaakbewegingen.
• Klikkend geluid: Een zacht geluid bij openen of sluiten van de mond.
• Duizeligheid of evenwichtsproblemen: Zeldzaam, maar mogelijk bij TMD.

TMD versus arteriitis temporalis

Symptomen van temporomandibulaire dysfunctie (TMD) kunnen soms lijken op arteriitis temporalis, een aandoening die vooral voorkomt bij mensen boven de 50 en een ontsteking van een bloedvat bij de slaap inhoudt. Bij arteriitis temporalis kun je last hebben van hoofdpijn aan één of beide zijden van het hoofd, een pijnlijke hoofdhuid (waardoor zelfs haren kammen pijn doet), kaakpijn bij het kauwen, zichtproblemen zoals wazig of dubbel zien, en algemene klachten zoals vermoeidheid, gewichtsverlies, spierpijn, stijfheid, koorts of nachtelijk zweten. Het is belangrijk om bij deze symptomen direct contact op te nemen met een huisarts, omdat onbehandelde arteriitis temporalis ernstige complicaties kan veroorzaken.

​​Diagnose

Voor de diagnose van temporomandibulaire dysfunctie (TMD) beoordelen een tandarts, KNO-arts of orofaciaal therapeut het klachtenpatroon en voeren ze aanvullend onderzoek uit. Dit omvat de evaluatie van het bewegingspatroon van het kaakgewricht en het onderzoek van spierspanning en drukpijnlijkheid. Beeldvormende technieken zoals röntgenfoto's, MRI of CT-scans kunnen worden ingezet bij vermoedens van structurele afwijkingen. Een gedetailleerde analyse van het gebit en de occlusie (hoe de tanden op elkaar passen) is ook belangrijk, net als een uitgebreide anamnese, waarbij leefstijlfactoren zoals stress, tandenknarsen en dieetgewoonten worden meegenomen.

(Zelf)behandeling en herstel

• Tandheelkundige oorzaken: Voor problemen veroorzaakt door tandpijn, stand of grootte van tanden, of een over- of onderbeet, is het raadzaam om contact op te nemen met je tandarts of, in sommige gevallen, een orthodontist of kaakchirurg.
• Pijnstillers en Ontstekingsremmers: Pijnstillers en ontstekingsremmers kunnen tijdelijke verlichting bieden van de pijn. Overleg dit met je huisarts.
• Fysiotherapie: Bij TMD gerelateerd aan nekklachten of trauma kan fysio- of manueel therapie, vooral door een orofaciaal therapeut, effectief zijn. Deze therapeuten werken samen met tandartsen en kaakchirurgen voor een geïntegreerde aanpak. De behandeling omvat het mobiliseren van het kaakgewricht, specifieke oefeningen en rektechnieken voor de kaakspieren om mobiliteit en pijn te verbeteren, en massagetherapie om spanning te verminderen. Maak gebruik van ons traininsschema op maat als je zelfstandig wil opstarten met oefeningen. Gebruik onze 'BehandelaarWijzer' om een geschikte lokale behandelaar te vinden.
• Behandeling van stressgerelateerde TMD-Klachten: Voor TMD-klachten verergerd door stress kan een psycholoog helpen, vooral als zelfmanagement van stress moeilijk is. Cognitieve Gedragstherapie (CGT) is effectief voor het leren hanteren van stress en spanning. Daarnaast kunnen ademhalingsoefeningen, ontspanningstechnieken zoals mindfulness, meditatie of yoga stress verminderen en zo TMD-klachten verlichten.
• Gebruik van een nachtspalk: Een nachtspalk of beetplaatje kan 's nachts worden gedragen om tandenknarsen en klemmen, wat de symptomen van TMD kan verergeren, te verminderen. Overleg dit met je tandarts.
• Gebruik van een anti-tandenknars bitje: Het gebruik van een anti-tandenknars bitje kan effectief zijn bij het voorkomen en verminderen van tandenknarsen, een veelvoorkomende oorzaak van TMD. Dit bitje, vaak 's nachts gedragen, helpt de druk op het kaakgewricht te verminderen en beschermt het gebit tegen slijtage. Het kan zowel als preventieve maatregel als voor behandeling van bestaande symptomen gebruikt worden.
• Aanpassingen in dieet en kaakgewoonten: Om TMD-klachten te verminderen, helpt het eten van zacht voedsel om kaakbelasting te beperken. Vermijd hard, taai of kleverig voedsel dat extra inspanning van de kaak vereist. Het is ook belangrijk om gewoontes die de kaak belasten, zoals nagelbijten, lipbijten, wangbijten, en overmatig kauwgom kauwen, te vermijden.
• Stop met nagelbijten: Om het herstel te bevorderen of TMD te voorkomen, is het belangrijk zo snel mogelijk te stoppen met nagelbijten. Overweeg speciale nagellak te gebruiken die helpt deze gewoonte af te leren.
• Tandcorrecties en chirurgische opties: Als de tanden niet goed op elkaar passen, kunnen aanpassingen zoals inslijpen of het gebruik van een splint (een soort plastic plaatje) helpen. Een splint wordt ook gebruikt om het gebit te beschermen bij abnormale tandslijtage. Chirurgische ingrepen aan de kaakgewrichten zijn zeldzaam en worden alleen overwogen in overleg met een huisarts, tandarts of kaakchirurg. In sommige gevallen kan een kijkoperatie worden uitgevoerd om het gewricht te inspecteren en indien nodig schoon te maken.
• Leefstijlaanpassingen voor TMD: Voor mensen met temporomandibulaire dysfunctie (TMD) zijn specifieke leefstijlaanpassingen belangrijk. Het handhaven van een gezond gewicht en een evenwichtig dieet draagt bij aan algemene gezondheid en kan de symptomen van TMD helpen verminderen. Het vermijden van triggers zoals blootstelling aan kou of tocht kan ook nuttig zijn. Regelmatige, zachte oefeningen specifiek voor de kaakspieren kunnen de spiertonus behouden en herstel bevorderen. Daarnaast zijn voldoende rust en goede hydratatie essentieel. Lees [hier] meer over een gezonde leefstijl en ontdek onze e-learning over dit onderwerp.