Hyperventilatie, disfunctionele ademhaling, te veel of verkeerd ademen, hyperventilation, dysfunctional breathing, excessive or incorrect breathing

Samenvatting

• Klachtenbeschrijving: Hyperventilatie is een ademhalingsprobleem waarbij je te snel en te diep ademt, vaak als reactie op stress of angst, wat de balans tussen zuurstof en kooldioxide in het lichaam verstoort.
• Ontstaanswijze: Stress, angst, verkeerde ademhaling, onderliggende luchtweg- en longaandoeningen, en andere factoren kunnen leiden tot hyperventilatie.
• Symptomen: Deze omvatten onder andere benauwdheid, kortademigheid, zweten, duizeligheid, tintelingen rond de mond en in de handen, hoofdpijn en spierkrampen.
• Diagnose: Een nauwkeurige diagnose vereist uitsluiting van andere medische aandoeningen.
• (Zelf)behandeling en herstel: Behandeling omvat ademhalingstechnieken, ontspanningsoefeningen, en indien nodig het versterken van ademspieren. Een gezonde leefstijl is van belang inclusief regelmatige beweging en stressbeheer. 

Beschrijving klachten

Bij hyperventilatie adem je te snel en te diep, waardoor je meer CO2 (koolzuurgas) uitademt dan nodig is. Dit kan klachten veroorzaken omdat de balans tussen zuurstof en kooldioxide in je lichaam verstoord raakt. Het gebeurt meestal wanneer je gestrest of angstig bent, wat leidt tot overmatig ademen. Dit teveel aan ademhaling zorgt ervoor dat het CO2-gehalte in je bloed daalt, wat invloed heeft op de bloedtoevoer naar je hersenen en sommige delen van je lichaam, wat klachten kan veroorzaken. Hyperventilatie kan plotseling optreden in een aanval, waarbij je opeens veel te diep en snel ademhaalt. Het is niet gevaarlijk, maar wel vervelend. Soms kan hyperventilatie ook langere tijd aanhouden als een disfunctionele ademhaling, waarbij je niet zo veel last hebt als bij een aanval, maar toch klachten kunt ervaren.

Belangrijk: Neem contact op me je huisarts bij

• Druk of pijn op de borst die niet verdwijnt, zelfs niet als je rustig gaat zitten of liggen.
• Pijn op de borst en bovenrug die verergert bij ademhalen of inspanning, zoals lopen of traplopen.
• Ernstige benauwdheid waarvan je denkt dat deze niet wordt veroorzaakt door hyperventilatie.
• Hoge koorts en overmatig zweten.
• Veel hoesten en mogelijk bloed ophoesten.
• Aanhoudende hyperventilatie die niet onder controle te krijgen is, zelfs niet na het lezen van deze informatie.
• Ernstige zorgen over je klachten en behoefte aan meer duidelijkheid.

Ontstaanswijze

• Stress en angst: Stress, angst en spanning kunnen leiden tot hyperventilatie. Stresshormonen die vrijkomen, veroorzaken een versnelde ademhaling en verhoogde hartslag in reactie op vermeende dreigingen.
• Paniekaanvallen: Intense angstgevoelens kunnen paniekaanvallen uitlokken, waarbij hyperventilatie een veelvoorkomend symptoom is.
• Te hoge ademhaling: Hyperventilatie ontstaat vaak door een te hoge ademhaling, waarbij de nadruk ligt op borstademhaling in plaats van diepe buikademhaling.
• Spieraanspanning: Schouderoptrekken en spanning in hulpademhalingsspieren kunnen bijdragen aan hyperventilatie. Deze spieren tillen de ribbenkast op tijdens inademing.
• Aanvallen en disfunctionele ademhaling: Hyperventilatie kan plotseling optreden als aanvallen, maar kan ook in een minder ernstige en langdurige vorm voorkomen, bekend als disfunctionele ademhaling. Dit gaat gepaard met symptomen zoals snel of diep ademen, frequente zuchten en snel hijgen.
• Luchtwegaandoeningen: Disfunctionele ademhaling en hyperventilatie zijn vaker aanwezig bij luchtwegaandoeningen zoals astma, COPD en COVID-19, wat de symptomen van deze aandoeningen kan verergeren.
• Hormonale invloed: Stresshormonen spelen een rol bij het veroorzaken van verhoogde ademhaling en hartslag tijdens stresssituaties.
• Ademhalingspatronen: Afwijkende ademhalingspatronen, zoals oppervlakkig ademen, kunnen hyperventilatie bevorderen.
• Onderliggende medische aandoeningen: Hyperventilatie kan ook optreden als gevolg van onderliggende medische aandoeningen, met name angststoornissen.
• Psychologische factoren: Psychologische stressoren kunnen leiden tot hyperventilatie, vooral bij mensen die gevoelig zijn voor angst en stress.

Symptomen

• Benauwdheid.
• Duizeligheid (licht gevoel in het hoofd).
• Hartkloppingen.
• Kortademigheid.
• Tintelingen rondom de mond en in de handen.
• Een drukkend gevoel of steken op de borst.
• Kramp in verschillende spieren.
• Vermoeidheid.
• Zweten.
• Hoofdpijn.
• Misselijkheid.
• Buikpijn.
• Een droge mond.
• Wazig zien.
• Verwardheid.
• Gevoel van onwerkelijkheid.
• Trillende handen.
• Prikkelbaarheid.
• Gevoel van angst of paniek.

Diagnose

Om hyperventilatie nauwkeurig te diagnosticeren, is het belangrijk om eerst andere onderliggende medische aandoeningen met overlappende symptomen uit te sluiten, zoals hart- en longproblemen. Dit begint met een uitgebreid vraaggesprek en fysiek onderzoek, waarbij de arts de aard en frequentie van de symptomen onderzoekt, eventuele triggers identificeert en lichamelijke tekenen beoordeelt. Indien nodig kunnen aanvullende tests worden uitgevoerd. Pas nadat andere mogelijke oorzaken zijn uitgesloten, kan de diagnose van hyperventilatie definitief worden bevestigd en kan een passende behandeling worden bepaald op basis van de specifieke behoeften van de patiënt.

(Zelf)behandeling en herstel

• Raadpleeg je huisarts voor diagnostiek en behandelingsopties:​ Als je twijfelt of er geen andere onderliggende oorzaak aanwezig is, ga dan langs bij je huisarts om dit uit te sluiten. Tevens, bespreek met je huisarts eventuele stress, angst of paniekaanvallen voor mogelijke doorverwijzing naar een psycholoog of psychosomatische fysiotherapeut. Overweeg bij ernstige gevallen van hyperventilatie Cognitieve Gedragstherapie (CBT) of medicatie (alleen op voorschrift).
• Ademhalingstechnieken en ontspanningsoefeningen: Leer effectieve ademhalingstechnieken en (ontspannings)oefeningen van een (long)fysiotherapeut om je ademhaling onder controle te krijgen. Gebruik geen plastic zakken voor ademhalingsoefeningen, omdat dit niet veilig is. Start zelfstandig met onze specifieke ademhaling- en ontspanningoefeningen en bouw daarna eventueel uit met een trainingsschema op maat. Gebruik onze 'BehandelaarWijzer' om een geschikte lokale behandelaar te vinden.
• Ademspierkracht: Laat je ademspierkracht testen door een (long)fysiotherapeut, en train indien nodig. Als je zelfstandig wilt starten met het trainen van je ademspierkracht, overweeg dan het gebruik van een Airofit PRO ademtrainer of een POWERbreathe-apparaat, dat specifiek is ontworpen om de ademspieren te versterken.
• Gezonde leefstijl: Leefstijlaanpassingen zijn van vitaal belang in de behandeling van hyperventilatie. Een gezonde leefstijl met regelmatige lichaamsbeweging, voldoende slaap en een evenwichtig dieet draagt bij aan algemene welzijn en kan de symptomen van hyperventilatie verminderen. Vermijd zoeel mogelijk stress- en angsttriggers. Leer effectieve technieken voor stressmanagement en een positieve mindset. Lees [hier] meer over een gezonde leefstijl en ontdek onze e-learning over dit onderwerp.