Clusterhoofdpijn, neuralgie van Horton, cluster headache, trigeminale cephalgie, suicide headache

Samenvatting

• Klachtenbeschrijving: Clusterhoofdpijn is intense hoofdpijn die als "ondraaglijk" wordt beschouwd, met episodische aanvallen afgewisseld met pijnvrije periodes of chronische, constante pijn.
• Ontstaanswijze: Clusterhoofdpijn wordt beïnvloed door de hypothalamus (deel van de hersenen), genetische aanleg, triggers zoals alcohol en roken, lichaamsstoffen, seizoensinvloeden en vaatproblemen, maar de exacte oorzaak vereist verdere studie.
• Symptomen: Clusterhoofdpijn vereist minstens vijf aanvallen met intense eenzijdige hoofdpijn rond het oog, aanvallen van 15-180 minuten, onrustige bewegingen, en bijkomende symptomen zoals een loopneus, tranende ogen, vernauwde pupillen, een hangend ooglid, en zwelling.
• Diagnose: De diagnose wordt meestal gesteld op basis van symptomen, maar aanvullend onderzoek kan nodig zijn om andere oorzaken uit te sluiten.
• (Zelf)behandeling en herstel: Ernstige hoofdpijn vereist medisch advies, met opties zoals zuurstoftherapie en pijnstillers. In sommige gevallen kunnen operaties of zenuwblokkades overwogen worden. Een gezonde levensstijl handhaven en bekende triggers vermijden spelen een sleutelrol in het herstelproces.

Beschrijving van de aandoening

Clusterhoofdpijn wordt gekenmerkt door extreem intense hoofdpijn die vaak als "ondraaglijk" wordt omschreven. Deze aandoening kan episodisch of chronisch zijn. Bij episodische clusterhoofdpijn ervaren patiënten perioden van zeer hevige hoofdpijnaanvallen, mogelijk tot 8 keer per dag, afgewisseld met momenten zonder klachten. De chronische vorm kent daarentegen geen pijnvrije periodes. Deze aandoening treft ongeveer 1 op de 10.000 mensen, waarbij het vaker voorkomt bij mannen dan bij vrouwen, met een verhouding van 2:1.

Toelichting bij de afbeelding: Hoewel deze afbeelding niet precies laat zien hoe clusterhoofdpijn eruitziet, biedt het een schematische weergave die een indruk geeft van de locaties en de ernst van de klachten.

Ontstaanswijze

• Hypothalamus betrokkenheid: De hypothalamus, een cruciaal deel van de tussenhersenen, lijkt een rol te spelen in het ontstaan van clusterhoofdpijn. Er wordt gedacht aan verstoringen of overprikkeling in dit gebied.
• Genetische factoren: Onderzoek wijst op mogelijke genetische componenten die bijdragen aan de vatbaarheid voor clusterhoofdpijn. Familiegeschiedenis kan een risicofactor zijn.
• Triggers en omgevingsfactoren: Bepaalde triggers zoals alcohol, roken, sterke geuren of bepaalde voedingsmiddelen kunnen een aanval uitlokken. Ook veranderingen in slaappatronen en stress worden als potentiële triggers beschouwd.
• Serotonine en histamine niveaus: Veranderingen in de niveaus van bepaalde chemicaliën in het lichaam, zoals serotonine en histamine, worden ook geassocieerd met het ontstaan van clusterhoofdpijn.
• Seizoensgebonden patronen: Clusterhoofdpijnen vertonen soms seizoensgebonden patronen, wat wijst op mogelijke omgevings- of biologische ritmes die een rol spelen.
• Vasculaire factoren: Er is ook onderzoek dat suggereert dat veranderingen in vasculaire (bloedvaten gerelateerde) activiteiten in de hersenen een rol kunnen spelen bij het ontstaan van clusterhoofdpijn.
• Noodzaak van verder onderzoek: Ondanks deze mogelijke oorzaken en triggers, is de exacte ontstaanswijze nog steeds niet volledig begrepen, en is verder onderzoek nodig om deze complexe aandoening volledig te doorgronden.

Symptomen

Voor een diagnose van clusterhoofdpijn moeten patiënten ten minste vijf aanvallen ervaren die voldoen aan de volgende criteria:

• Locatie van de pijn:
  • Eenzijdige hoofdpijn, voornamelijk rond het oog (orbitaal) en aan de zijkant van het hoofd (temporaal).
• Intensiteit van de pijn:
  • Ernstige tot zeer ernstige pijn.
• Duur van de aanval:
  • Elke aanval duurt tussen de 15 en 180 minuten.
• Bewegingsonrust:
  • Patiënten vertonen vaak tekenen van bewegingsonrust tijdens een aanval.
• Bijkomende klachten, die zich aan één zijde van het hoofd voordoen:
  • Loopneus.
  • Tranend oog.
  • Pupilvernauwing (miosis).
  • Afhangend ooglid (ptosis).
  • Oedeem (zwelling door vocht) van het ooglid.

Verschil tussen episodische en chronische clusterhoofdpijn:

• Episodische clusterhoofdpijn: Minder dan 15 dagen per maand.
• Chronische clusterhoofdpijn: Meer dan 15 dagen per maand.

​​Diagnose

De diagnose wordt meestal gesteld op basis van de aanwezige klachten en symptomen. In sommige gevallen kan aanvullend onderzoek worden overwogen om andere mogelijke onderliggende oorzaken van de hoofdpijn uit te sluiten. Je huisarts zal indien nodig verdere uitleg geven over de noodzaak van aanvullend onderzoek.

(Zelf)behandeling en herstel

• Contact opnemen bij ernstige hoofdpijn: Bij ernstige hoofdpijn is direct medisch advies van groot belang, omdat het kan wijzen op onderliggende gezondheidsproblemen die onmiddellijke aandacht vereisen. Raadpleeg altijd een huisarts of een specialist op het gebied van hoofdpijn voor een nauwkeurige diagnose en passende behandelingen om complicaties te voorkomen.
• Clusterhoofdpijn behandeling: 100 % zuurstoftherapie via een mondkapje is de meest effectieve behandeling voor acute aanvallen, waarbij de pijn doorgaans binnen 15-30 minuten vermindert. Ambulancepersoneel kan dit bij de eerste aanval toedienen, en bij herhaalde aanvallen kan een arts overwegen een thuiszuurstoftank aan te bevelen.
• Pijnstillers bij clusterhoofdpijnaanvallen: Zuurstoftherapie is vaak de meest efficiënte behandeling tijdens een aanval. Hoewel pijnstillers soms enige verlichting kunnen bieden, kunnen preventieve medicijnen zoals verapamil, corticosteroïden en triptanen ook worden voorgeschreven. 
• Overweeg operatie of zenuwblokkade: Als de bovenstaande behandelingen niet voldoende werken, kan een operatie of zenuwblokkade in overweging worden genomen.
• Operatieve pijnverlichting met ONS: Achterhoofdzenuwstimulatie (ONS) betreft lichte stimulatie van zenuwen in het achterhoofd via geleidingsdraden onder de huid. Dit onderbreekt pijnsignalen en vermindert het aantal clusterhoofdpijnaanvallen en de intensiteit ervan. ONS kan het medicijngebruik verminderen.
• Tijdelijke verlichting met zenuwblokkade: Het injecteren van een verdovend middel, zoals corticosteroïden, rond het gebied van de occipitale zenuw aan de achterkant van het hoofd kan clusterhoofdpijn voorkomen. Deze zenuwblokkade biedt tijdelijke verlichting van pijn totdat langdurige medicijnen effectief worden.
• Leefstijl: Een gezonde leefstijl en het behalen van een gezond gewicht zijn aanbevolen voor clusterhoofdpijnpatiënten. Dit kan bijdragen aan het beheersen van clusterhoofdpijn. Naast gewichtsbeheersing is het ook verstandig om bekende triggers zoals alcohol, specifieke voedingsmiddelen en stress te vermijden om clusterhoofdpijn te helpen voorkomen. Beweging is van groot belang. Als je ondersteuning nodig hebt om zelf te beginnen, bieden we een op maat gemaakt trainingsprogramma. Lees [hier] verder over dit onderwerp voor meer inzichten en advies en maak gebruik van onze e-learning over een gezonde leefstijl.