Ziekte van Perthes, m. legg-Calvé-Perthes, avasculaire necrose van de heupkop, Perthes disease, Legg-Calvé-Perthes disease, avascular necrosis of the femoral head

Samenvatting

• Beschrijving klachten: De ziekte van Perthes veroorzaakt bij kinderen van 5 en 10 jaar veranderingen in de heupkop door tijdelijke bloedvoorzieningsstoringen.
• Ontstaanswijze: De exacte oorzaak is onbekend. Mogelijke oorzaken zijn bloedstollingsproblemen, standsverandering van de heupkop en overgroei van de heupkop. Genetische factoren en eerdere heupblessures kunnen ook een rol spelen.
• Symptomen: Pijn in de heup en knie, mank lopen, stijfheid, bewegingsbeperking, spierzwakte in het getroffen been, en af en toe zwelling zijn gangbare symptomen.
• Diagnose: De diagnose wordt gebaseerd op anamnese, lichamelijk onderzoek en beeldvorming zoals röntgen en MRI.
• (Zelf)behandeling en herstel: Behandeling van de ziekte van Perthes focust op het tegengaan van heupkopvervorming. Meestal wordt een conservatieve behandeling van 1 tot 2 jaar gekozen, maar bij ernstige gevallen kan een operatie nodig zijn.

Beschrijving klachten

De ziekte van Perthes is een opvallende aandoening binnen de kindergeneeskunde. Hierbij verandert de vorm van de heupkop, het bovenste deel van het bovenbeen, als gevolg van een tijdelijke verstoring in de bloedvoorziening. Hoewel de aandoening zichzelf vaak herstelt, hebben kinderen een uniek natuurlijk reparatiemechanisme dat het aangetaste bot afbreekt en vervangt door vers bot. Dit herstel duurt doorgaans tussen de 1 en 2 jaar. Gedurende deze periode kan de intrinsieke structuur van de bolvormige heupkop echter verzwakken en vervormen. Parallel daaraan kan er ook een groeistoornis in het gewrichtskraakbeen optreden. Gelukkig blijft het kraakbeen meestal onbeschadigd, aangezien het voeding krijgt van de synoviale vloeistof. Het is cruciaal om bewust te zijn van deze aandoening en de symptomen ervan, zodat tijdige interventie en ondersteuning mogelijk zijn. In Nederland heeft de ziekte van Perthes een prevalentie van minder dan 1 op de 2.000 inwoners. Het komt vaker voor bij jongens dan bij meisjes, met een geslachtsverhouding van 3:1. De ziekte manifesteert zich voornamelijk bij kinderen tussen de leeftijden van 5 en 10 jaar.

Ontstaanswijze

• Algemeen: De exacte oorzaak van de verstoorde bloedvoorziening naar de heupkop bij de ziekte van Perthes is onbekend.
• Theorieën over de oorzaak:
  • Stollingsproblemen: Er wordt gedacht dat problemen met bloedstolling kunnen bijdragen aan de onderbreking van de bloedvoorziening naar de heupkop.
  • Standsverandering: Mogelijk leidt een verandering in de stand of positie van de heupkop tot verstoring van de bloedtoevoer.
  • Overgroei van de heupkop: Een abnormale groei of verdikking van de heupkop zou de bloedvaten kunnen belemmeren.
• Risicofactoren: Hoewel de exacte oorzaak onbekend is, wordt overwogen dat genetische factoren, eerdere heupblessures of andere niet-geïdentificeerde omstandigheden een rol kunnen spelen bij het ontstaan van de ziekte.

Symptomen

• Pijn in de heupregio en knie.
• Mank lopen of vermijden te staan of lopen vanwege de pijn.
• Stijfheid in de heup.
• Bewegen naar buiten en draaien naar binnen is beperkt en pijnlijk.
• Verminderde bewegingsvrijheid in het getroffen heupgewricht.
• Spierzwakte of -atrofie in het getroffen been.
• Soms zwelling in de getroffen heupregio.
• Verschil in beenlengte als gevolg van groeivertraging in het aangedane been.
• Verminderde activiteit of vermoeidheid bij het spelen of bewegen.
• De ernst van de klachten varieert met de aantasting van de heupkop.

Diagnose

Bij vermoeden van de ziekte van Perthes start de diagnose met het verhaal van de patiënt of ouders, gericht op klachten, duur en leeftijd van het kind. Een lichamelijk onderzoek beoordeelt de heupfunctie en mogelijke pijnreacties. Beeldvormend onderzoek via een röntgenfoto toont de heupkopvorm en ziektefase. Bij onduidelijkheden biedt een MRI-scan verdere details.

(Zelf)behandeling en herstel

• Behandeldoelstelling en diagnostische aanpak: Voorafgaand aan de behandeling wordt op basis van klachten, leeftijd en fysieke onderzoeken een uitgebreide diagnose gesteld. Het centrale doel van de behandeling is het vermijden van heupkopvervorming tijdens de actieve fase van de ziekte, om zo het latere risico op artrose te minimaliseren.
• Ondersteuningshulpmiddelen: Bij conservatief beleid of rondom een operatie kunnen elleboogkrukken of een rolstoel de heup ontlasten.
• Conservatieve actieve behandeling:
  • Bij circa 60% van de patiënten en omvat een niet-operatieve aanpak.
  • Belasting en training van de heup zijn belangrijk, maar gematigd en afgewisseld met rust. Raadpleeg altijd een (kinder)fysiotherapeut voor specifieke begeleiding.
  • Gesprekken met een kinderpsycholoog kunnen bijdragen aan emotioneel welzijn.
  • Bij hevige pijn, overweeg pijnstillers na overleg met een arts.
  • Een trainingsschema op maat ondersteunt herstel en voorkomt klachten.
  • Gebruik weerstandsbanden, een fitnessstep, oefenmat en oefenbal om heupmobiliteit en -sterkte te bevorderen.
  • Voorkeur voor een behandeling op locatie? Vind de ideale expert met onze BehandelaarWijzer. 
• Chirurgische ingreep:
  • Een operatie kan noodzakelijk zijn, afhankelijk van de ernst en het verloop van de klachten. De beslissing wordt genomen op basis van grondig onderzoek en beeldvorming in overleg met een specialist.
  • Bij overweging van chirurgie wordt vaak gefocust op verbeterde bloedtoevoer naar de heupkop en verminderde druk op het getroffen gebied. Technieken als osteotomie of het losmaken van pezen kunnen worden ingezet, afhankelijk van de specifieke behoeften van het kind.
• Leefstijlinterventies:
  • Optimaliseer je leefstijl om gezondheidsrisico's te verminderen.
  • Een gebalanceerde leefstijl ondersteunt het evenwicht tussen lichamelijke activiteit en herstel en tussen lichaam en geest.
  • Raadpleeg extra informatie over gezonde leefgewoonten via deze link of overweeg onze relevante e-learning voor verdiepend inzicht.
• Nazorg en follow-up:
  • Regelmatige controles en evaluaties zijn essentieel om de voortgang te monitoren en indien nodig de behandeling bij te stellen.
  • Het betrekken van andere gezondheidsprofessionals, zoals een ergotherapeut of een voedingsdeskundige, kan bijdragen aan een holistische benadering van herstel.