Piriformis syndroom, compressie van de nervus ischiadicus, piriformis syndrome, sciatic nerve compression

Samenvatting

• Beschrijving klachten: De piriformis, een bilspier, kan de heupzenuw irriteren, wat leidt tot pijn, dofheid en tintelingen in het been.
• Ontstaanswijze: De precieze oorzaak varieert, maar kan gerelateerd zijn aan factoren zoals overmatige spierspanning, afwijkend looppatroon, beenlengteverschil, anatomische variaties, lichamelijke aandoeningen en direct trauma.
• Symptomen: Patiënten ervaren klachten zoals bilpijn, uitstralende pijn naar het been, gevoelloosheid, heupstijfheid en uitdagingen met langdurig zitten.
• Diagnose: Beeldvormend onderzoek toont vaak geen afwijkingen; diagnose wordt gesteld door aandoeningen uit te sluiten en palpatie (voelen) van de spier.
• (Zelf)behandeling en herstel: Methoden omvatten aanpassing van activiteiten, pijnverlichting, spieroefeningen, fysiotherapie, injecties, en correcties in houding en looppatroon. Een gezonde leefstijl kan het herstel bevorderen.

Beschrijving klachten

De piriformis is een diepliggende bilspier die zich onder de oppervlakkige bilspieren bevindt. De nervus ischiadicus, ook bekend als de heupzenuw, die vanuit de wervelkolom via het bekken en de heup naar de voet loopt, kan achter of onder de piriformis passeren. Deze positie varieert per persoon. Uit snijzaalonderzoeken door wetenschappers blijkt dat sommige mensen, door deze anatomische variaties, meer risico lopen op klachten. De piriformis kan de zenuw irriteren door er druk op uit te oefenen, wat kan resulteren in pijn in de bil, een dof gevoel en tintelingen in het hele been. 

Hoe vaak komt piriformis syndroom voor en hoe herken je het?

Bij 12-27% van de bevolking komt ischialgie voor, waarbij het piriformis syndroom een potentiële oorzaak kan zijn. Dit ontstaat wanneer de piriformis spier de heupzenuw comprimeert. Een correcte diagnose is cruciaal voor passende behandeling. Vanwege uitstralende pijn in het been, wordt dit syndroom soms verward met het lumbosacraal radiculair syndroom (LRS) of aspecifieke lage rugpijn. Het is raadzaam de symptomen van deze aandoeningen zorgvuldig te bestuderen. Bij twijfel, raadpleeg je huisarts.

Ontstaanswijze

Het exacte ontstaansmechanisme van het piriformis syndroom is niet volledig opgehelderd, maar diverse factoren zijn geïdentificeerd die kunnen bijdragen aan de ontwikkeling ervan:

• Overmatige spierspanning: Een verhoogde spanning in de piriformis, bekend als hypertonie, kan druk uitoefenen op de heupzenuw.
• Musculaire zwakte: Een onevenwichtige kracht tussen de heup-, bil- of rompspieren kan bijdragen aan een abnormale spanning op de piriformis.
• Afwijkend looppatroon: Een onjuist looppatroon kan extra stress veroorzaken op de bilspieren.
• Beenlengteverschil: Een significant verschil in beenlengte kan leiden tot een veranderde houding en looppatroon, waardoor extra spanning op de piriformis komt te staan.
• Anatomische variaties: Incidentele afwijkingen zoals verkalkingen of cysten in de piriformis kunnen een directe invloed hebben.
• Secundaire oorzaken piriformis syndroom: Aandoeningen zoals lage rugpijn, SI-gewrichtsklachten, of heupproblemen kunnen de zenuw indirect belasten, zeker als er sprake is van bewegingsbeperkingen of spierzwakte.
• Trauma en blessures: Directe verwondingen aan de bil of heupregio, zoals door vallen of stoten, kunnen ook leiden tot irritatie van de piriformis en omliggende structuren.

Symptomen

• Bilpijn: Pijn in en rondom de bil, vaak bij de piriformis spier.
• Uitstralende pijn: Pijn van de bil naar het been, soms tot in de voet, langs de ischiaszenuw.
• Zitpijn: Verergerde pijn bij langdurig zitten op harde oppervlakken door druk op piriformis en ischiaszenuw.
• Heupongemak: Pijnlijk gevoel bij het naar binnen draaien van de heup, wat de piriformis spier activeert.
• Beenheffen: Toegenomen pijn bij het heffen van het been vanuit ruglig, door spanning op de piriformis spier.
• Gevoelloosheid/tintelingen: Gevoelloosheid of tintelingen in het been door ischiaszenuwirritatie.
• Pijnverergering bij activiteiten: Verergering van pijn bij activiteiten zoals fietsen, traplopen of hardlopen, die de piriformis spier belasten.
• Heupstijfheid: Moeilijkheid of stijfheid bij heupbewegingen door spanning in de piriformis spier.
• Pijnvermindering bij liggen: Vermindering van pijn bij liggen op de rug, wat de druk op de piriformis spier en ischiaszenuw verlicht.

Diagnose

Een accurate diagnose van het piriformis syndroom is essentieel omdat de symptomen sterk kunnen lijken op andere aandoeningen zoals een lage rug hernia. Hoewel beeldvormende onderzoeken zoals MRI of röntgenfoto's vaak geen afwijkingen tonen, is het belangrijk andere aandoeningen uit te sluiten. De therapeutische reactie op de behandeling en palpatie van de piriformis geven verdere aanwijzingen of daar de bron van de pijn gelokaliseerd is. Als je twijfelt of je klachten duiden op een hernia, doe dan onderstaande zelftest.

Doe hier de hernia zelftest

(Zelf)behandeling en herstel

• Activiteitenmanagement: Om overbelasting van de piriformis spier en pijnveroorzakende bewegingen te voorkomen, is het belangrijk om regelmatige pauzes in te lassen bij langdurig zitten of staan. Pas zowel je trainingsregime als dagelijkse activiteiten aan. Overweeg alternatieve sportactiviteiten die minder belastend zijn voor de piriformis spier, zoals fietsen, zwemmen of wandelen. Thuisworkouts kunnen ook effectief zijn; gebruik bijvoorbeeld een hometrainer of loopband om in beweging te blijven zonder de piriformis spier te veel te belasten.
• Pijnverlichting: Gewone pijnstillers zoals paracetamol, ibuprofen en warmtepleisters kunnen tijdelijke verlichting bieden. Daarnaast kan het afwisselend toepassen van warmte en kou bijdragen aan verlichting. Warmte ontspant en maakt de spier los, terwijl kou ontsteking en pijn vermindert.
• Detonisatie van de piriformis: Door technieken zoals het gebruik van een foamrol, massage gun, tennisbal, golfbal of massagekussen kun je de piriformis ontspannen. Dit helpt bij het verminderen van de druk op de heupzenuw en bijbehorende pijn.
• Kracht- en rekoefeningen: Het versterken van verzwakte spieren kan bijdragen aan een beter spierbalans in de bilregio. Overweeg hierbij het oefenschema voor CORE stability of een trainingsschema op maat.
• Optimaliseer je thuisworkout: Voor het beste resultaat tijdens je training thuis raden we de volgende oefenmaterialen aan: een oefenmat, oefenbal en weerstandsbanden.
• Fysiotherapie: Een fysiotherapeut kan je begeleiden met specifieke behandeling, oefeningen en advies om het piriformis syndroom te verminderen. Voorkeur voor een behandeling op locatie? Vind de ideale expert met onze BehandelaarWijzer. 
• Medische interventies: Bij hevige pijn of aanhoudende klachten kunnen injecties met lokale verdoving, corticosteroïden of eventueel botox overwogen worden.
• Houding- en loopanalyse: Een verkeerde houding of looppatroon kan bijdragen aan de klachten. Een evaluatie kan helpen in het identificeren en corrigeren van deze factoren.
• Alternatieve geneeswijzen: Voor aanvullende pijnverlichting of spierbalans kun je chiropractie, osteopathie of acupunctuur overwegen. Deze methoden zijn waardevol in een holistische benadering van het piriformis syndroom.
• Voetcomfort en voetgerelateerde klachten: Een verkeerde voetstand of niet-passend schoeisel kan symptomen van het piriformis syndroom verergeren. Overweeg inlegzolen of raadpleeg een podotherapeut voor advies en corrigerende zooltjes om de voetstand te verbeteren en de belasting op de rug te verminderen.
• Gezonde leefstijl: Het aannemen van een gezonde leefstijl bevordert preventie en versnelt herstel. Dit omvat een gebalanceerd dieet, regelmatige lichaamsbeweging en effectief stressbeheer. Een gezonde leefstijl optimaliseert welzijn voor zowel lichaam als geest. Voor verdieping in dit onderwerp kun je hier verder lezen of gebruikmaken van de beschikbare e-learning.