Heupfractuur, collum femoris fractuur, botbreuk van de heup, gebroken heup, hip fracture, broken hip

Samenvatting

• Beschrijving klachten: Heupfracturen zijn breuken in het bovenste deel van het dijbeen, voornamelijk voorkomend bij ouderen, in het bijzonder vrouwen. Ongeveer 97% van deze fracturen wordt veroorzaakt door een val.
• Ontstaanswijze: Heupfracturen kunnen ontstaan door osteoporose (botontkalking), trauma's zoals vallen, bepaalde medicijnen, ziektes die de balans beïnvloeden, of leefstijlfactoren die botdichtheid verlagen.
• Symptomen: Hevige pijn in het getroffen gebied, zwelling, abnormale beenstand en beperkte mobiliteit. Shocksymptomen kunnen in sommige gevallen optreden.
• Diagnose: Hoewel röntgenfoto's vaak de breuk tonen, zijn aanvullende scans nodig als de pijn aanhoudt en de fractuur niet duidelijk zichtbaar is.
• (Zelf)behandeling en herstel: Behandeling omvat operaties en conservatieve methoden, met nadruk op pijnmanagement en revalidatie. Ergonomie, voetcomfort en leefstijlaanpassingen ondersteunen het herstelproces.

Beschrijving klachten

Een heupfractuur, ook wel een gebroken heup genoemd, betreft een breuk in het bovenste deel van het dijbeen. Het overgrote deel, namelijk 88% van de mensen met een heupfractuur, is ouder dan 65 jaar en opvallend is dat vrouwen hier vaker het slachtoffer van zijn. Bijna 97% van alle heupfracturen zijn het gevolg van een val, waarbij zelfs een kleine val bij ouderen al tot een breuk kan leiden. Bij jongvolwassenen echter komt een heupfractuur voornamelijk voor na een ernstig trauma. In Nederland worden jaarlijks circa 18.000 gevallen van heupfracturen geregistreerd. De aard van deze fracturen kan sterk variëren: van simpele breuken zonder botverschuiving tot gevallen waarbij de botstukken verplaatsen of de heupkop zelfs geheel afbreekt. Gezien de ernstige gevolgen voor vooral ouderen, is het cruciaal om bewustzijn te bevorderen rondom valpreventie en de impact van een heupfractuur.

Uitleg afbeelding: Van links naar rechts - normaal heupgewricht, gebroken heup, totale heupprothese.

Ontstaanswijze

• Osteoporose (botontkalking): Afname van de botmassa dichtheid met het stijgen van de leeftijd. Vrouwen hebben na hun 50ste een jaarlijks botmassaverlies van ongeveer 1%, terwijl dit bij mannen 0,5% is.
• Trauma: 
  • ​Bij jonge mensen: Vaak veroorzaakt door een hoog energetisch trauma. 
  • Bij ouderen: Zelfs een klein ongeluk kan een heupfractuur veroorzaken.
• Valrisico: Vallen door oneffen oppervlakken, obstakels of losse vloerkleden, of uitglijden door gladde oppervlakken, zoals een natte vloer.
• Medicatie: Bepaalde medicijnen die duizeligheid of verminderde botdichtheid als bijwerking hebben.
• Ziektes en aandoeningen: Aandoeningen die balans en bewegingscontrole beïnvloeden, zoals een klapvoet of reumatoïde artritis.
• Leefstijl & botdichtheid: Overmatig gebruik van alcohol en cafeïne, roken, en een inactieve levensstijl verminderen botdichtheid. Tekorten aan calcium en vitamine D dragen bij aan zwakkere botten.

Differentiaal diagnostiek bij langdurig herstel na letse

Wanneer het herstel na een letsel, zoals een botbreuk of kneuzing, opvallend langer duurt dan normaal, kan er in sommige gevallen sprake zijn van posttraumatische dystrofie, ook bekend als complex regionaal pijn syndroom (CRPS). Deze aandoening kenmerkt zich door symptomen zoals ernstige aanhoudende pijn, verminderde functie, zwelling, en roodheid van het betrokken ledemaat. Het is essentieel om bij afwijkend herstel deze mogelijkheid te overwegen en tijdig een diagnose te stellen.

Symptomen

• Pijn: Intense pijn in heup, lies, bovenbeen en knie na een ongeluk of val.
• Zwelling: Door bloed dat weglekt uit de fractuur ontstaat een opgezwollen gebied.
• Verkleuring: Blauwe plekken of een veranderde huidskleur rondom het getroffen gebied.
• Abnormale beenstand: Het been kan zijwaarts en naar buiten gedraaid staan.
• Beenlengte: Het getroffen been lijkt korter door dijbeenverschuiving bij een fractuur.
• Moeite met steunname: Ondersteuning op het getroffen been is bijna onmogelijk.
• Beperkte mobiliteit: Lopen wordt problematisch en kan vaak niet.
• Beperkte beweging: Pijn bij beweging of een totaal onvermogen om te bewegen.
• Stijfheid: Beperkte bewegingsvrijheid in de heup door stijfheid.
• Gevoeligheid: Een duidelijke gevoeligheid of pijn bij aanraking in het heupgebied.
• Shocksymptomen: Bij sommige patiënten zijn er symptomen van shock zoals zweten, een bleke huid, en een versnelde hartslag direct na het letsel.

Diagnose

Op een röntgenfoto is vaak een duidelijke fractuur waarneembaar, waardoor de arts in staat is een diagnose te stellen. Echter, fijne fractuurlijnen zijn soms in een vroeg stadium niet direct zichtbaar op de röntgenfoto. Als een patiënt aanhoudende pijn ervaart en enkele dagen na de val nog steeds niet kan staan of lopen, is aanvullende diagnostiek noodzakelijk. Dit kan in de vorm van een herhaalde röntgenfoto, een MRI-scan of een botscan zijn, om een nauwkeuriger beeld te krijgen en verborgen fracturen op te sporen.

(Zelf)behandeling en herstel

• Operatieve interventie: Vaak is een operatie noodzakelijk. Afhankelijk van de breuk kan fixatiemateriaal worden geplaatst of kan gekozen worden voor een totale heupprothese.
• Conservatieve benadering: Bij milde breuken waarbij de botstukken niet verschoven zijn, wordt aangeraden om het gewicht op het been te doseren aan de hand van de pijn. Gebruik elleboogkrukken, een rollator of rolstoel voor maximaal 8 weken na het ongeval. Raadpleeg altijd je arts voor de beste aanpak.
• Pijnmanagement: Voor directe pijnverlichting zijn pijnstillers zoals paracetamol of ibuprofen geschikt. Bij hevige pijn is het raadzaam om contact op te nemen met je huisarts voor een sterkere pijnmedicatie.
• Vermijd zware belasting: Het is cruciaal om zwaar tillen en draaiende bewegingen te vermijden tijdens het herstel om verdere schade of complicaties te voorkomen.
• Revalidatie en fysiotherapie: Onafhankelijk van het type breuk is revalidatie onder begeleiding van een fysiotherapeut essentieel. Deze kan adviseren over oefeningen, leefregels, en houding. Voor diegenen die digitaal zelfstandig verder willen, kan een op maat gemaakt trainingsschema overwogen worden. Voorkeur voor een behandeling op locatie? Vind de ideale expert met onze BehandelaarWijzer.
• Optimaliseer je thuisworkout: Voor het beste resultaat tijdens je training thuis raden we de volgende oefenmaterialen aan: een fitnessstep, oefenmat en een oefenbal.