Heup artrose, coxartrose, slijtage van het heupgewricht, hip osteoarthritis, hip joint degeneration

Samenvatting

• Beschrijving klachten: Coxartrose, bekend als heupslijtage, resulteert in kraakbeenafbraak in het heupgewricht. Het wordt gekenmerkt door periodieke opvlammingen van ontstekingen die de pijn verergeren en zorgen voor functieverlies.
• Ontstaanswijze: De oorzaak van coxartrose is divers, met invloeden van genetica, langdurig zwaar belasten, veroudering, overgewicht en heupblessures.
• Symptomen: Omvatten onder andere heuppijn, liespijn, drukpijn, ochtendstijfheid, startpijn, krachtsverlies, een verstoord looppatroon en dagelijkse beperkingen.
• Diagnose: Gebaseerd op symptomen, lichamelijk onderzoek en beeldvorming.
• (Zelf)behandeling en herstel: De aanpak kan zowel conservatief als operatief zijn, en omvat fysiotherapie, beweging, pijnmanagement, hulpmiddelen en zelfzorg.

Beschrijving klachten

Coxartrose, vaak aangeduid als heupslijtage, verwijst naar de degeneratie van het kraakbeen in het heupgewricht. Deze degeneratie kenmerkt zich door zowel constante symptomen zoals pijn, stijfheid en verminderde mobiliteit als door periodieke opvlammingen van ontstekingen die het gewricht verder verslechteren en voor verhoogde pijn zorgen. De oorzaak van coxartrose is veelzijdig, met invloeden van genetica, veroudering, overgewicht en eerdere blessures aan de heup. Uit gegevens van 2007 blijkt dat in Nederland circa 197.000 mannen en 353.000 vrouwen gediagnosticeerd waren met heupartrose. Het risico neemt toe met de leeftijd, met een piek rond de 78-79 jaar. Ondanks deze hoge aantallen meldt slechts 4,3% van de patiënten zich jaarlijks bij de huisarts met klachten van heupartrose, wat suggereert dat het werkelijke aantal aanzienlijk hoger ligt, mogelijk zelfs 2 tot 2,5 keer. Door de stijgende levensverwachting zal het aantal patiënten met coxartrose naar verwachting verder toenemen.

Ontstaanswijze

• Leeftijd: Heupartrose komt vaker voor naarmate men ouder wordt, met een verhoogd risico vooral bij personen ouder dan 50 jaar en nog meer bij mensen ouder dan 60 jaar.
• Kraakbeendegeneratie: Artrose kenmerkt zich door geleidelijk, wisselend verlies van gewrichtskraakbeen, dat dient als beschermende laag voor soepele heupbewegingen.
• Ontstekingen: In meer gevorderde stadia van heupartrose kunnen ontstekingen van het gewricht ontstaan, wat leidt tot verder ongemak en pijn.
• Botveranderingen: Bij ziekteprogressie kunnen diverse botveranderingen optreden:
  • Subchondraal Bot: Dit onderliggende bot kan veranderen, wat verdere complicaties kunnen veroorzaken.
  • Osteofyten: Dit zijn botwoekeringen die zich kunnen vormen aan de gewrichtsranden van de heup als reactie op het verlies van kraakbeen.
• Risicofactoren:
  • Reumatoïde artritis : Hierbij verhogen ontstekingsprocessen het risico op versnelde heupartrose.
  • Overgewicht: Overgewicht legt extra druk op de gewrichten, waaronder de heup, en kan de progressie van artrose versnellen.
  • Eerdere blessures: Trauma of eerdere verwondingen aan de heup kunnen het risico op het ontwikkelen van heupartrose op latere leeftijd verhogen.
  • Genetica: Er kunnen genetische factoren zijn die sommige mensen vatbaarder maken voor het ontwikkelen van heupartrose.
  • Overbelasting: Intensieve arbeid of langdurige intense sportbeoefening kan heupslijtage versnellen.

Symptomen

• Heuppijn: Pijn in de heup, die vaak zeurend van aard is.
• Liespijn: Pijn die soms kan uitstralen naar lage rug en knie.
• Drukpijn: Pijn aan de voorzijde van het heupgewricht.
• Stijfheid: Algehele stijfheid van het heupgewricht, beperkt in alle bewegingsrichtingen.
• Ochtendstijfheid: Moeilijk op gang komen, meestal korter dan 30 minuten.
• Startpijn: Pijn na een periode van rust of inactiviteit.
• Activiteitspijn: Pijnverergering bij belastende activiteiten zoals lopen en traplopen.
• Krachtsverlies: Met name bij het zijwaarts heffen van het been (abductie).
• Looppatroon: Verstoord door pijn, beperking en mogelijk verzwakte heupspieren.
• Geluiden: Een knappend of klikkend geluid in het heupgewricht bij beweging.
• Dagelijkse beperking: Toenemende beperkingen bij dagelijkse activiteiten.

Diagnose

De diagnose heupartrose wordt vooral gesteld op basis van klachten zoals pijn en stijfheid in de heup. Bij lichamelijk onderzoek kijkt de arts naar bewegingsbeperkingen en pijnlijke plekken in het heupgebied. Om een duidelijk beeld te krijgen van de slijtage, en zeker als er gedacht wordt aan een operatie, kunnen er röntgenfoto's of een MRI-scan gemaakt worden. Hiermee kan de arts precies zien hoeveel slijtage er is en waar deze zich bevindt. Deze beeldvorming helpt niet alleen bij de diagnose, maar is ook belangrijk voor het bepalen van de beste behandeling. Als een operatie nodig is, zoals het plaatsen van een nieuwe heup, geven deze scans waardevolle informatie voor de voorbereiding.

(Zelf)behandeling en herstel

• Heupartrose-aanpak: Bij heupartrose start de aanpak met conservatieve methoden. Als deze ontoereikend zijn, kan een operatieve ingreep worden overwogen. Beide benaderingen worden hieronder verder toegelicht. Pijnstillers kunnen tijdelijke verlichting bieden bij klachten, zowel voor als na een operatie.
• Heupbeweging en -versterking: Voor en na een operatie is het cruciaal de heup actief en flexibel te houden en de omliggende spieren te versterken. Overweeg het volgende:
  • Een manueel therapeut raadplegen voor mobilisatie van het heupgewricht bij aanhoudende stijfheid.
  • Een fysiotherapeut inschakelen voor begeleiding en opstellen van een individueel oefenprogramma. Vind de ideale expert met onze BehandelaarWijzer. 
  • Je kunt een trainingsschema op maat volgen, afgestemd op situaties van milde tot ernstige artrose. Na een operatie biedt het schema instructies, zoals lopen met krukken en een post-operatieve opbouw.
  • Activiteiten zoals wandelen en fietsen dragen bij aan voorbereiding van de behandeling. Ondersteunde trainingsartikelen zijn: 
    • Hometrainer
    • Beentrainer
    • Loopband
    • Weerstandsbanden
    • Oefenmat
    • Fitnessstep
    • Halterset
    • Home gym
• Chirurgische interventie: Bij ernstige artrose kan een operatie in overweging worden genomen. Hierbij wordt vaak een totale heupprothese (kunstheup) geplaatst. Een orthopedisch chirurg zal uitgebreid informeren over de procedure.
• Postoperatieve zorg: Na de operatie is het van belang om:
  • Voldoende rust te nemen. Belasting langzaam op te bouwen.
  • Specifieke bewegingen in de beginfase te vermijden, afhankelijk van de operatietechniek. Overleg dit in het ziekenhuis met een specialist.
  • Na een operatie is het vaak noodzakelijk om tijdelijk hulpmiddelen te gebruiken zoals elleboogkrukken, looprek, rollator of wandelstok.
  • Een oefenprogramma volgen samen met een fysiotherapeut of zelfstandig via een trainingsschema op maat zoals hierboven beschreven.
• Ondersteunende hulpmiddelen: Een heupbrace geeft stabiliteit en ondersteuning bij klachten, en kan nuttig zijn als een operatie nog niet aan de orde is.
• Leefstijlverbetering: Een gezonde levensstijl vermindert het risico op verschillende gezondheidsproblemen en draagt bij aan een betere balans tussen activiteit, herstel en algehele welzijn. Verdere informatie over gezond leven vind je [hier] of begin met de e-learning hieronder.