Enkelverzwikking, inversietrauma enkel, buitenste enkelband letsel, ankle inversion sprain, lateral ankle ligament injury, ankle twist

Samenvatting

• Klachtenbeschrijving: Letsel aan de buitenste enkelband ontstaat wanneer de voet naar binnen beweegt en de enkel omklapt of verzwikt.
• Ontstaanswijze: Verzwikkingen en verstappingen ontstaan door plotselinge zijwaartse bewegingen of verstappingen. Risico's zijn groter in sporten met veel springacties zoals basketbal, door slecht schoeisel en op oneffen terreinen zoals grind of zand.
• Symptomen: Pijn, zwelling, beperking van de beweging en instabiliteit zijn gebruikelijke symptomen. Blauwe plekken en een knappend geluid kunnen ook optreden.
• Diagnose: Gebaseerd op ontstaanswijze, symptomen en fysieke tests. Ottawa Ankle Rules geven aan wanneer een röntgenfoto nodig is om een botbreuk uit te sluiten.
• (Zelf)behandeling en herstel: Direct na het letsel koelen, rust, hooglegging van het been, eventueel krukken, tape/brace ter ondersteuning na zwelling. Geleidelijke terugkeer naar activiteiten en specifieke oefeningen bevordert herstel.

Beschrijving van de aandoening

Een enkelbandletsel, veelal het resultaat van een verzwikking of verstapping, is een gangbare blessure, met name onder sporters tussen de 15 en 35 jaar. Jaarlijks ondervinden circa 600.000 Nederlanders een traumatisch enkelletsel, waarvan 200.000 door sportactiviteiten. Deze letsels betreffen de enkelbanden die cruciaal zijn voor de stabiliteit van de enkel. De enkelbanden, gelegen aan de buiten- en binnenzijde, verbinden het onderbeen met de voet en beschermen tegen overdreven bewegingen. Bij onvoldoende of incorrecte behandeling kunnen aanhoudende klachten ontstaan. Afhankelijk van de schade spreken we van een enkelvoudige of meervoudige bandruptuur. Hierbij is de voorste enkelband vaak betrokken, maar bij uitgebreidere schade kunnen meer banden gescheurd zijn.

Gradaties van enkelbandletsel

• Graad I: Overrekking van de enkelband zonder scheuren. Symptomen kunnen mild zijn met minimale zwelling en pijn.
• Graad II: Partiële scheur van de enkelband. Dit gaat vaak gepaard met merkbare zwelling, blauwe plekken en matige pijn.
• Graad III: Volledige ruptuur van één of meerdere enkelbanden. Dit resulteert in significante zwelling, ernstige pijn en instabiliteit van de enkel.

Ontstaanswijze

• Verzwikking: Een plotselinge beweging waarbij de enkel zijwaarts kantelt.
• Verstapping: Misstap door bijvoorbeeld een over het hoofd geziene stoeprand.
• Risicosporten: Vooral in sporten als basketbal en volleybal door veel springen.
• Slecht schoeisel: Schoenen zonder ondersteuning of hoge hakken verhogen het risico.
• Oneffen oppervlak: Verhoogd risico door lopen of rennen op terrein zoals grind of zand.

Symptomen

• Pijn: Voelbaar aan de buitenzijde van de enkel en voet.
• Bewegingsbeperking: Moeite met en pijn bij bijna alle bewegingen van de enkel, vooral het naar binnen draaien (inversie) van de voet.
• Zwelling: Aanwezig rondom de buitenkant van de enkel, direct na het letsel en kan langdurig aanhouden.
• Hematoom: Mogelijke bloeduitstorting bij in- of afscheuring van de enkelband(en).
• Instabiliteit: Een gevoel van onzekerheid of wankelheid in de enkel.
• Steunname: Pijnlijk bij belasten van de voet.
• Warmte en roodheid: Het gebied rond de enkel kan warm aanvoelen en rood uitzien.
• Geluid bij letsel: Bij sommige verwondingen kan er een knappend of scheurend geluid worden gehoord.

Diagnose

Op basis van klachten en symptomen, gecombineerd met tests uitgevoerd door een fysiotherapeut, kan een heldere diagnose worden gesteld. De Ottawa Ankle Rules (OAR) vormen een betrouwbaar hulpmiddel bij het beoordelen van een mogelijke botbreuk. Deze richtlijnen adviseren wanneer het raadzaam is een röntgenfoto van de enkel te maken, tot wel 7 dagen na het opgelopen letsel. Belangrijke criteria bij deze beoordeling zijn het vermogen om te lopen en of er specifieke pijnplekken op de enkel zijn. Voor optimale betrouwbaarheid wordt aanbevolen deze beoordeling binnen 48 uur na het incident uit te voeren. Indien er nog steeds onzekerheid is, kan een röntgenfoto gemaakt worden. Hoewel een echo later ook inzicht kan geven in mogelijke in- of afscheuringen, is het de vraag hoe zinvol dit is in bepaalde situaties. Twijfel je zelf of er sprake is van een breuk en wil je dit zelf checken?

Doe hier de Ottawa Ankle Rules zelftest

Overzicht herstelproces en restklachten na enkelblessures

• Normaal herstelproces:
  • Genezing binnen 6-8 weken zonder restletsels.
  • Hervatting van sportactiviteiten binnen 12 weken.
  • Mogelijkheid tot lopen binnen 1-2 weken.
  • Vergelijkbaar functioneel herstel na een jaar, ongeacht gedeeltelijk of volledig bandletsel.
• Aandachtspunten:
  • 10-60% ervaart restklachten na inversietrauma.
• Mogelijke restletsels:
  • Enkelinstabiliteit (verminderde enkelstabiliteit leidend tot frequente verzwikkingen).
  • Syndesmosis tibiofibularis letsel (schade aan de verbinding tussen scheen- en kuitbeen bij de enkel).
  • Fibuladispositie (kuitbeenverschuiving na enkelblessure leidt tot klachten aan de buitenkant van de knie en beperkt enkelbeweging bij opwaarts buigen).
  • Dispositie van het os cuboideum bij supinatie trauma (verplaatsing van middenvoetsbeentje door enkelkanteling).

(Zelf)behandeling en herstel

• Direct na het trauma: Koel de enkel onmiddellijk met een cold pack of koud water voor ten minste 10 minuten om zwelling tegen te gaan. Het kan helpen de schoen aan te houden voor tegendruk tegen de zwelling. Leg daarna je been regelmatig omhoog en ontlast de enkel gedurende de eerste 2-7 dagen. Overweeg het gebruik van elleboogkrukken, een rollator of wandelstok voor extra ondersteuning. Neem indien nodig pijnstillers.
• Tape: Zodra de enkelzwelling is afgenomen, kan tape voor ondersteuning zorgen. Overweeg een fysiotherapeut voor het aanbrengen of raadpleeg de bijgevoegde instructievideo's voor zelftoepassing. De eerste video toont stugge sporttape voor stabiliteit en ter preventie van verzwikking in de eerste 4 weken na het letsel. De tweede video toont het gebruik van elastische tape vanaf week 4 voor het geleidelijk opvoeren van activiteiten. Daarnaast bevordert de tape het herstel van vertrouwen in de enkelbelasting, gezien de mogelijke aanhoudende onzekerheid of angst na een trauma.
• Brace voor steun en preventie: In de beginfase van klachten biedt een brace extra ondersteuning. Bij intensievere activiteiten of explosieve sporten zoals basketbal en volleybal helpt het dragen van een brace ook herhaaldelijke verzwikkingen te voorkomen.
• Conditiebehoud zonder zware belasting: In de eerste twee weken kun je voor conditiebehoud fietsen overwegen, buiten of op een hometrainer of beentrainer. Na 6-8 weken kun je starten met licht belastende activiteiten zoals wandelen en eenvoudige huishoudelijke taken.
• Chirurgie voor enkelbandletsel: Bij enkelbandletsel is chirurgie zelden vereist, maar in uitzonderlijke situaties of als standaardbehandelingen falen kan het overwogen worden. Een operatie richt zich vaak op enkelstabilisatie, soms met schroeven of platen. De beslissing voor chirurgie is gebaseerd op letselernst en patiëntconditie, waarbij voordelen en risico's worden afgewogen.
• Revalidatie en therapie: Tijdens je herstel is het belangrijk de belasting geleidelijk te verhogen. Dit kan met behulp van oefeningen. Volg ons 'oefenschema inversietrauma' of een trainingsschema op maat als je zelfstandig wilt trainen. Als je onder begeleiding wilt trainen of je enkelmobiliteit en looppatroon niet naar wens herstellen, overweeg dan een bezoek aan een fysio- of manueel therapeut. Wil je een behandeling op locatie? Vind de ideale expert met onze BehandelaarWijzer.
• Optimaliseer je thuisworkout: Voor het beste resultaat tijdens je training thuis raden we de volgende oefenmaterialen aan: 
  • ​Oefenmat
  • Oefenbal
  • Stepper
  • Halterset met gewichten
  • Bosu bal of balans bord
  • Springtouw
  • Elektrostimulator
• Voetondersteuning en schoeisel: Bij voetstandafwijkingen door enkelletsel, overleg met een podotherapeut. Denk aan specifieke steunzolen, aanpassingen of dempende (sport)schoenen voor de juiste ondersteuning.
• Gezonde leefstijl: Bij overgewicht of ongezonde gewoonten is het belangrijk te streven naar een gezond gewicht, wat de belasting en slijtage van gewrichten vermindert. Wil je meer weten over een gezonde leefstijl, zoals het belang van slaap, voeding, beweging, voldoende vochtinname en mindset? Klik dan [hier] of bekijk de aanbevolen e-learning.
• Optimale preventie: Draag ondersteunend schoeisel en doe regelmatig rek- en strekoefeningen. Gebruik preventief tape of een brace bij intensieve activiteiten zoals wedstrijden. Warm altijd goed op en raadpleeg bij aanhoudende klachten een specialist.