Enkel instabiliteit, functionele enkel instabiliteit, terugkerende enkelverzwikkingen, ankle instability, functional ankle instability, recurrent ankle sprains

Samenvatting

• Klachtenbeschrijving: Enkelinstabiliteit ontstaat na herhaalde enkelverzwikkingen en beïnvloedt enkelbanden. Ongeveer 20-40% van de mensen ervaart enkelinstabiliteit na een enkelbandletsel.
• Ontstaanswijze: Herhaalde enkelverzwikkingen of factoren zoals bindweefselaandoeningen en zenuwlaesies kunnen enkelinstabiliteit veroorzaken.
• Symptomen: Enkelinstabiliteit uit zich als aanhoudende pijn, herhaald verzwikken, constante instabiliteit, angst bij activiteiten, en in de meeste gevallen zwelling.
• Diagnose: De diagnose wordt gesteld op basis van klachten, tests door een fysiotherapeut, en soms aanvullend onderzoek.
• (Zelf)behandeling en herstel: Behandeling omvat fysiotherapie, specifieke oefeningen voor het versterken van de enkel, en mogelijk gebruik van tape of een brace. In ernstige gevallen kan een operatie nodig zijn, gevolgd door revalidatie.

Beschrijving van de aandoening

Enkelinstabiliteit ontstaat doorgaans als gevolg van herhaalde enkelverzwikkingen in het verleden. Deze traumatische gebeurtenissen kunnen leiden tot een verhoogde rekbaarheid van de enkelbanden, of in sommige gevallen zelfs tot een gedeeltelijke of volledige ruptuur van één of meerdere banden, wat resulteert in chronische instabiliteit. Dit leidt tot dat een deel van de natuurlijke enkelstabiliteit verloren gaat. Hoewel klachten na een enkelblessure in de meeste gevallen herstellen en de enkelstabiliteit verbetert, kunnen er ook situaties zijn waarin instabiliteitsproblemen aanhouden of zelfs blijvend zijn. Het is belangrijk op te merken dat 20-40% van de mensen na een enkelbandletsel te maken krijgt met enige vorm van enkelinstabiliteit. Daarom is het cruciaal om actie te ondernemen, of op zijn minst te overwegen welke stappen te nemen bij het ervaren, van een eerste enkelblessure of herhaalde enkelblessures.

Enkelinstabiliteit in twee vormen

Enkelinstabiliteit valt uiteen in twee vormen: mechanische en functionele. Mechanische instabiliteit ontstaat door schade aan enkelbanden, wat de passieve stabiliteit vermindert, terwijl functionele instabiliteit zich voordoet als de enkelbanden hersteld zijn, maar de actieve structuren, zoals spieren, niet optimaal reageren. Binnen de enkelbanden bevinden zich mechanosensoren die bewegingen waarnemen, essentieel om stabiliteit te bieden. Na een enkelblessure kunnen beschadigde mechanosensoren leiden tot een verstoord regulerend mechanisme en een verhoogd risico op nieuwe enkelblessures. Soms komen mechanische en functionele instabiliteit samen voor, wat de enkel nog kwetsbaarder maakt voor letsel.

Ontstaanswijze

• Enkelverzwikking/supinatietrauma: Een verzwikking van de enkel, wat kan resulteren in enkelbandletsel.
• Herhaaldelijk verzwikken: Het meerdere keren verzwikken van de enkel kan leiden tot chronische instabiliteit.
• Aangeboren bindweefselaandoening: Aandoeningen zoals het Ehlers-Danlos syndroom, waarbij de bindweefsels laxer zijn, kunnen leiden tot enkelinstabiliteit.
• Perifere zenuwlaesies: Schade aan zenuwen in het onderbeen kan resulteren in pijnklachten, gevoelsverlies, een instabiel gevoel en verminderde kracht in enkel, voet en onderbeen, wat secundair kan leiden tot enkelinstabiliteit.

Symptomen

• Aanhoudende pijn: Pijn rondom de enkel die aanhoudt.
• Herhaaldelijk verzwikken: De enkel verzwikt herhaaldelijk, soms met acute pijn.
• Constante instabiliteit: Voortdurend enkelinstabiliteitsgevoel, zelfs zonder acute pijn.
• Onzekerheid en angst: Angst en onzekerheid bij sporten en lopen op oneffen terrein, vanwege de vrees voor verzwikking.
• Zwelling/vocht: Zwelling en vochtophoping in de enkel na belasting.
• Coördinatieproblemen: Verstoorde coördinatie van de enkel, wat kan leiden tot een onevenwichtige gang.
• Spierkrachtverlies: Verminderde spierkracht rondom de enkel en het onderbeen, wat de stabiliteit verder kan aantasten.
• Beperkte beweging in andere gewrichten: Overcompensatie voor enkelinstabiliteit kan leiden tot beperkte beweging in andere gewrichten van de enkel en voet.

Diagnose

De diagnose van enkelinstabiliteit is gebaseerd op klachten en symptomen, eventueel aangevuld met tests uitgevoerd door een fysiotherapeut. Mechanische instabiliteit kan worden vastgesteld door de fysiotherapeut via passieve handelingen om laxiteit van de enkelbanden te identificeren, terwijl functionele stabiliteit wordt beoordeeld met actieve tests, zoals staan op één been. In sommige gevallen kan aanvullend onderzoek, zoals een MRI-scan, röntgenfoto of echografie, zinvol zijn. De beslissing hiervoor wordt altijd genomen in overleg met je huisarts.

(Zelf)behandeling en herstel

• Na een acute enkelverzwikking: Volg het beleid voor een enkelverzwikking.
• Optimaliseer herstel en stabiliteit: Als bewegingsbeperkingen in omliggende voetgewrichten ontstaan, overweeg dan mobilisatie door een manueel therapeut. Versterk de stabiliteit en kracht van de enkel en het onderbeen om toekomstige verzwikkingen te voorkomen, met begeleiding van een fysiotherapeut of zelfstandig met een 'specifiek oefenschema voor de enkel' of een trainingsschema op maat. Voor behandeling op locatie, raadpleeg onze BehandelaarWijzer voor de juiste expert.
• Optimaliseer je thuisworkout: Voor het beste resultaat tijdens je training thuis raden we de volgende oefenmaterialen aan: 
  • Hometrainer
  • Fitness step
  • Halterset met gewichten
  • Bosu bal of balans bord
  • Springtouw
  • Elektrostimulator
• Tape voor vertrouwen en steun in de enkelbelasting: De video onderaan de pagina toont het gebruik van elastische tape voor geleidelijke activiteitsheropbouw. De tape kan ook bijdragen aan het herstel van het vertrouwen in de enkelbelasting, vooral als er nog steeds onzekerheid of angst bestaat na een blessure.
• Bracegebruik: Draag een brace tijdens risicomomenten, zoals sporten of wandelen in de stad. Oefen zonder brace wanneer mogelijk om de enkel zo stabiel mogelijk te maken. In sommige gevallen kan langdurig of blijvend bracegebruik nodig zijn, vooral bij ernstige mechanische instabiliteit waarbij geen operatie plaatsvindt.
• Overweeg een operatie: In geval van ernstige en aanhoudende klachten kan een operatie worden overwogen, vooral bij topsporters en militairen. De herstelperiode na de operatie is doorgaans 5 tot 9 maanden. Tijdens deze periode is begeleide revalidatie essentieel, en het gebruik van tijdelijke loophulpmiddelen zoals een walker, elleboogkrukken of een rollator kan nodig zijn.
• Voetondersteuning en schoeisel: Bij voetstandafwijkingen door enkelletsel, overleg met een podotherapeut. Denk aan specifieke steunzolen, aanpassingen of dempende (sport)schoenen voor de juiste ondersteuning.
• Gezonde leefstijl: Bij overgewicht of ongezonde gewoonten is het belangrijk te streven naar een gezond gewicht, wat de belasting en slijtage van gewrichten vermindert. Wil je meer weten over een gezonde leefstijl, zoals het belang van slaap, voeding, beweging, voldoende vochtinname en mindset? Klik dan [hier] of bekijk de aanbevolen e-learning.
• Optimale preventie: Draag ondersteunend schoeisel en doe regelmatig rek- en strekoefeningen. Gebruik preventief tape of een brace bij intensieve activiteiten zoals wedstrijden. Warm altijd goed op en raadpleeg bij aanhoudende klachten een specialist.