Dispositie os cuboideum, cuboidsyndroom, lateral plantar neuritis, cuboid syndrome, cuboid subluxation, lateral plantar nerve irritation

Samenvatting

• Klachtenbeschrijving: Dispositie van het os cuboideum, meestal na enkelverzwikking, leidt tot pijn, zwelling, en bewegingsbeperking aan de buitenkant van de enkel/voet.
• Ontstaanswijze: Deze aandoening ontstaat door enkelverzwikking (supinatietrauma of inversietrauma), ernstige verstapping, of een trekkracht op de peroneus longus-spier, die het os cuboideum in een specifieke stand trekt.
• Symptomen: Aanhoudende pijn, diffuse pijn ter hoogte van het os cuboideum, drukpijn bij belasting, beperkingen bij lopen, pijn bij op de tenen staan en springen, gewijzigde houding en looppatroon, beperkte beweging, soms ontsteking.
• Diagnose: De diagnose is gebaseerd op symptomen en fysiek onderzoek, waarbij soms een sulcus (groeve) en roodheid zichtbaar zijn. Beeldvorming is vaak niet zinvol.
• (Zelf)behandeling en herstel: Belangrijk is vroege evaluatie door een fysiotherapeut of manueel therapeut. Behandeling omvat manipulatie, eventueel aanvullend met brace/tape en specifieke oefeningen.

Beschrijving klachten

Een dispositie van het os cuboideum, een van de middenvoetsbeenderen, kan zich voordoen als een blijvende klacht na een enkelverzwikking zoals een supinatietrauma of inversietrauma. Dit botje bevindt zich aan de buitenzijde van de voetwortel. Tijdens een enkeltrauma kan het os cuboideum licht verschuiven, wat leidt tot irritatie van het gewrichtskapsel, de ligamenten en/of de pees van de peroneus longus-spier. Deze irritatie wordt veroorzaakt doordat er een ongewone verplaatsing (incongruentie) ontstaat in het gewricht tussen het cuboideum en het hielbeen, dat bekendstaat als het articulatio calcaneocuboidea. Deze aandoening is geassocieerd met 4% van atleten met voetklachten, 17% van balletdansers met voet- of enkelletsel, en 6,7% van patiënten met supinatie-/inversietrauma, hoewel er nog beperkte kennis over bestaat. ​

Toelichting bij de afbeelding

Bovenaanzicht van anatomisch model van de voet: Cuboideum = kubusvormig middenvoetsbeentje, calcaneus = hielbeen, articulatio calcaneocuboidea = gewricht tussen bovenstaande middenvoetsbeentje en hielbeen.

Ontstaanswijze

• Supinatietrauma: Een verzwikking als gevolg van een zijwaartse beweging van de enkel.
• Inversietrauma: Verzwikking door het naar binnen draaien van de voet.
• Ernstige verstapping: Een onopzettelijke misstap of ernstige verdraaiing van de enkel.
• Trekkende peroneus longus spier: Door het trauma wordt de peroneus longus spier op rek gebracht, wat het os cuboideum in een specifieke stand trekt.

Risico op blessures bij ballet: het os cuboideum

Balletdansers ervaren veel druk op hun voeten, vooral tijdens pointe-werk waarbij op de tenen wordt gedanst. Het os cuboideum, gelegen aan de buitenzijde van de voet, is hierbij een kwetsbaar botje. Een verstoring van dit bot, vaak volgend op een supinatietrauma waarbij de voet naar buiten kantelt, kan leiden tot pijn en overbelasting. Het is cruciaal voor balletdansers om zich van dit specifieke risico bewust te zijn en beschermende maatregelen te nemen.

Symptomen

• Aanhoudende klachten: Meestal aan de buitenzijde van de enkel/voet.
• Diffuse pijn: Gevoeld ter hoogte van het os cuboideum.
• Drukpijn: Vooral wanneer er druk wordt uitgeoefend op het os cuboideum.
• Pijn bij lopen: Vooral merkbaar tijdens de afzetfase tijdens het lopen, wat leidt tot moeilijkheden bij het lopen.
• Tenen en springen: Pijnlijk bij op de tenen staan en springen, vanwege de betrokkenheid van de peroneus longus spier.
• Houdings- en looppatroonaanpassing: Vaak vertonen patiënten een aangepast houdings- en looppatroon als gevolg van pijnklachten en beperkingen in de voet.
• Beperkte beweging van de voet: Moeilijkheid bij het buigen, strekken of draaien van de voet als gevolg van de incongruentie van het calcaneocuboideale gewricht.
• Ontsteking: In sommige gevallen kan ontsteking rond het os cuboideum optreden, wat leidt tot zwelling en warmte in het gebied.

Mogelijke zenuwproblemen bij os cuboideum dislocatie

Soms gaat een dislocatie van het os cuboideum gepaard met zenuwproblemen, zoals lateral plantar neuritis. Dit kan leiden tot extra symptomen, waaronder pijn, tintelingen, gevoelloosheid en zwakte in hetzelfde gebied van de voet waar het os cuboideum zich bevindt. Lateral plantar neuritis is een aandoening waarbij de laterale plantaire zenuw in de voet ontstoken raakt. Deze zenuw bevindt zich aan de onderkant van de voet en speelt een belangrijke rol in de gevoeligheid en spierfunctie van dat gebied.

Diagnose

De diagnose van een cuboïde dislocatie is meestal gebaseerd op klinische symptomen en een lichamelijk onderzoek. Dit omvat aanhoudende pijn, beperkte beweging, drukpijn bij belasting, en mogelijk zwelling en roodheid in het gebied. In sommige gevallen kan aanvullende beeldvorming zoals echografie, CT-scans of een MRI worden gebruikt om de diagnose te bevestigen of andere mogelijke letsels uit te sluiten. Een professionele medische beoordeling is altijd noodzakelijk voor een accurate diagnose en het instellen van de juiste behandeling.

(Zelf)behandeling en herstel

• Controle na enkelverzwikking: belang en timing: De aandoening manifesteert zich vaak als een blijvend ongemak na een enkelverzwikking. Het belangrijkste is dat dit meestal pas na enkele weken duidelijk wordt, wanneer het herstelproces afwijkt van het verwachte verloop, meestal na 8-12 weken. Dit onderstreept het belang van tijdige controle door een fysiotherapeut of manueel therapeut.
• Manipulatie/repositietechniek: Een manueel therapeut of chiropractor kan een manipulatie/ repositietechniek van het os cuboideum uitvoeren. Vind de juiste expert met onze BehandelaarWijzer. 
• Preventie met brace of tape: Na een succesvolle manipulatie kan tijdelijk gebruik van een brace of tape helpen bij het voorkomen van een recidief. Bezoek een fysiotherapeut voor tape.
• Orthese/cuboid padding: Soms wordt het dragen van een orthese of cuboid padding geadviseerd ter preventie. Neem contact op met een podotherapeut.
• Oefeningen: Rekken van kuitspieren, hamstrings en/of peroneus longus spier, evenals het versterken van de voetmusculatuur kan helpen. Raadpleeg een fysiotherapeut of start een trainingsschema op maat.
• Optimaliseer je thuisworkout: Voor het beste resultaat tijdens je training thuis raden we de volgende oefenmaterialen aan: 
  • Bosu bal of balans bord
  • Springtouw
  • Elektrostimulator
• Voetondersteuning en schoeisel: Overleg met een podotherapeut bij onderliggende voetstandafwijkingen. Denk aan specifieke steunzolen, aanpassingen of dempende (sport)schoenen voor de juiste ondersteuning.
• Gezonde leefstijl: Bij overgewicht of ongezonde gewoonten is het belangrijk te streven naar een gezond gewicht, wat de belasting en slijtage van gewrichten vermindert. Wil je meer weten over een gezonde leefstijl, zoals het belang van slaap, voeding, beweging, voldoende vochtinname en mindset? Klik dan [hier] of bekijk de aanbevolen e-learning.
• Optimale preventie: Voor het behoud van gezonde enkels en het voorkomen van blessures, is het raadzaam om ondersteunend schoeisel te dragen en regelmatig rek- en strekoefeningen te doen. Goed schoeisel biedt stabiliteit, en rek- en strekoefeningen helpen de flexibiliteit en kracht van de enkel te behouden.