Thoracic-outlet syndroom (TOS), thoracic outlet compressie syndroom (TOCS), neurovasculair compressiesyndroom, thoracic outlet syndrome, neurovascular compression syndrome, shoulder girdle syndrome

Samenvatting

• Klachtenbeschrijving: Thoracic Outlet Syndrome (TOS) is een aandoening waarbij de zenuwen, slagaders en aders in de thoracic outlet, een gebied in de borst-schouderregio, bekneld kunnen raken.
• Ontstaanswijze: TOS kent diverse oorzaken, variërend van anatomische afwijkingen tot trauma en spierspanning.
• Symptomen: variëren afhankelijk van het aangetaste type (ader, slagader, of zenuw), zoals een zwaar gevoel in de arm, temperatuurveranderingen, hartslagveranderingen (voelbaar in de pols), tintelingen, zwelling, spierzwakte en vermoeidheid.
• Diagnose: TOS wordt vastgesteld op basis van symptomen, met mogelijk beeldvorming om structurele afwijkingen uit te sluiten. Er is een zelftest beschikbaar ter indicatie.
• (Zelf)behandeling en herstel: De behandeling varieert per TOS-type en omvat mogelijk operatieve ingrepen, fysiotherapie, specifieke oefeningen, ergonomische aanpassingen en leefstijlaanpassingen.

Beschrijving van de aandoening

Het thoracic-outlet syndroom (TOS) is een aandoening waarbij de zenuwen, slagaders en aders in de thoracic outlet, een gebied in de borst-schouderregio, bekneld kunnen raken. Deze thoracic outlet is een smalle doorgang tussen het sternum (borstbeen), de eerste thoracale wervel (bovenste borstwervel), de eerste rib en de clavicula (sleutelbeen). De beknelling wordt vaak veroorzaakt door spieren en ligamenten (banden), die aan deze botten vastzitten. Een belangrijke betrokken spier is de scalenus spier, verbonden aan de voorzijde van de halswervels en de eerste twee ribben, die helpt bij de ademhaling en het bewegen van de hals.

Mensen met TOS ervaren typisch pijn en bewegingsbeperkingen in de nek, schouders en armen, vooral bij het heffen van de arm. Er zijn drie soorten TOS: neurogeen (NTOS), waarbij voornamelijk zenuwen bekneld raken en wat 95% van de gevallen uitmaakt; veneus (VTOS), betreffende beknelling van een ader, goed voor 4%; en arterieel (ATOS), waarbij een slagader bekneld raakt, wat in 1% van de gevallen voorkomt. Het is ook mogelijk dat meerdere van deze typen gecombineerd voorkomen.

Het nauwkeurig diagnosticeren en behandelen van TOS is belangrijk, gezien de variabiliteit in symptomen en oorzaken, evenals de overlap met andere aandoeningen in dit gebied.

Mogelijke locaties van beknelling bij het thoracic-outlet syndroom (TOS)

1. Scalenuspoort: Dit is een gebied in de hals. Hier kan de vaatzenuwbundel bekneld raken tussen de scalenusspieren, die vastzitten aan de eerste en tweede rib. Een verhoogde spierspanning kan deze beknelling veroorzaken.
2. Costoclaviculaire ruimte: Dit is de ruimte tussen de eerste rib en het sleutelbeen. De vaatzenuwbundel kan hier bekneld raken, vooral als deze ruimte smaller wordt, wat bij TOS het geval kan zijn.
3. Pectoralis minor ruimte: Onder de pectoralis minor, een kleinere spier in de borst, kan de vaatzenuwbundel ook bekneld raken. Dit gebeurt vaak wanneer de ruimte onder deze spier verkleint bij mensen met TOS.

Ontstaanswijze

• Anatomische afwijkingen: Verdikking van botstructuren zoals sleutelbeen of ribben, of de aanwezigheid van extra halsribben, kan bijdragen aan TOS.
• Trauma: Klachten kunnen voortkomen uit fysieke trauma's, zoals een auto-ongeluk. Een combinatie van anatomische afwijkingen en trauma verhoogt het risico op TOS.
• Overbelasting: Herhaaldelijke bewegingen, zoals frequent armheffen, kunnen overbelasting veroorzaken, leidend tot TOS.
• Toename spiermassa: Groei van spiermassa in nek, schouders, of borst door bijvoorbeeld krachttraining kan de ruimte vernauwen, waardoor inklemming en TOS kunnen ontstaan.
• Bewegingsbeperking: Verminderde beweeglijkheid of stijfheid van de eerste rib, het AC-gewricht (tussen schouderblad en sleutelbeen) of het SC-gewricht (tussen borstbeen en sleutelbeen) kan TOS veroorzaken.
• Spierspanning: Verhoogde spierspanning of verkorting van de scalenus- of pectoralis minor-spier kan tot TOS leiden.
• Houding: Een slechte houding, vaak gezien bij aandoeningen zoals het bovenste kruissyndroom en werkgerelateerde nekpijn, verhoogt het risico op het thoracic-outlet syndroom (TOS). Dit komt door de vermindering van de ruimte tussen gewrichten en het verkorten van spieren zoals de scalenus en pectoralis minor.
• Genetische factoren: In sommige gevallen kunnen genetische aanleg of erfelijkheid een rol spelen in de ontwikkeling van TOS.
• Gewichtsveranderingen: Zowel gewichtstoename als -afname kunnen invloed hebben op de ruimte in de thoracic outlet, wat TOS kan beïnvloeden.

Symptomen

Bij het thoracic-outlet syndroom (TOS) kunnen diverse symptomen optreden, afhankelijk van de betrokken structuur (ader, slagader of zenuw). De volgende symptomen zijn het meest voorkomend:

• Sensaties in arm en hand: Tintelingen, prikkelingen, doof gevoel, en krachtsverlies in de arm, hand en/of vingers.
• Vermoeidheid en zwaartegevoel: Een vermoeid en zwaar gevoel in de arm en hand.
• Temperatuurveranderingen: Koude arm en hand.
• Zwelling: Gezwollen arm en hand, soms met een gespannen gevoel.
• Kleurverandering: Blauwkleuring of bleekheid van de arm en hand door verminderde bloedtoevoer.
• Bewegingsgerelateerde klachten: Toename van symptomen bij het bewegen, vooral bij het heffen van de arm.
• Hartslagveranderingen: Zwakkere of minder voelbare hartslag in de pols, vooral bij het heffen van de arm.
• Opgezwollen aders: Soms oppervlakkige, zichtbaar opgezwollen aders.

Aanvullende symptomen kunnen zijn:

• Pijn: Pijn kan zich voordoen in de nek, schouder, en arm, vaak verergerd door bepaalde bewegingen of posities.
• Hoofdpijn: Soms kunnen hoofdpijn en duizeligheid geassocieerd worden met TOS.
• Spierzwakte: Zwakte in de arm of hand, wat dagelijkse activiteiten kan beïnvloeden.

Deze symptomen kunnen in verschillende combinaties en intensiteiten voorkomen, waardoor een nauwkeurige diagnose cruciaal is voor een effectieve behandeling.

Het thoracic-outlet syndroom (TOS) kent verschillende vormen, elk met specifieke symptomen

• Neurogene TOS (NTOS): Deze vorm wordt gekenmerkt door krachtsverlies in de arm, tintelingen of een doof gevoel, en vermoeidheid in de arm. Deze symptomen ontstaan door beknelling van de armzenuw.
• Veneuze TOS (VTOS): Bij VTOS zijn de symptomen blauw/paarsverkleuring, zwelling, stuwing, toegenomen zichtbaarheid van aderen, en een zwaar gevoel in schouder en arm. Deze klachten worden veroorzaakt door een beknelde armader.
• Arteriële TOS (ATOS): ATOS kan leiden tot een koud gevoel in de arm, vermoeidheid en zwaarte, bleke of gevlekte vingers, en/of spierkrampen. Deze klachten zijn het gevolg van een beknelde armslagader.

Diagnose

De diagnose van thoracic-outlet syndroom (TOS) wordt doorgaans gesteld op basis van klachten en symptomen. Bij vermoeden van een structurele afwijking kan een MRI of röntgenfoto worden ingezet om dit te onderzoeken. Als structurele afwijkingen worden uitgesloten en andere oorzaken van de klachten niet aanwezig zijn, worden de klachten beschouwd als functioneel van aard. Dit betekent dat er geen duidelijke oorzaak zichtbaar is op beeldvorming, maar de klachten zijn wel degelijk aanwezig. Voor een grondige evaluatie kan een bezoek aan een fysio- of manueel therapeut nuttig zijn. Zij kunnen verschillende tests uitvoeren, zoals het beoordelen van bepaalde armbewegingen, het controleren van de pols, het observeren van eventuele verkleuring in arm of hand, en het beoordelen van de mobiliteit van gewrichten rondom de schouder- en borstwervelkolom. Ook de spierlengte en tonus van de scalenus en pectoralis minor spieren worden onderzocht. Voor wie twijfelt of ze TOS-klachten hebben, is er een zelftest beschikbaar:

Doe hier de zelftest TOS

Overeenkomende symptomen: TOS en vergelijkbare aandoeningen

De symptomen van TOS kunnen soms lijken op die van andere aandoeningen, zoals nekhernia, KANS (klachten arm, nek en/of schouder), neuralgische amyotrofie (NA), of cervicale kanaalstenose. Omdat deze aandoeningen vergelijkbare symptomen kunnen hebben, is het belangrijk bij twijfel contact op te nemen met een professional, zoals een fysio- of manueel therapeut of huisarts, voor duidelijk inzicht.

(Zelf)behandeling en herstel

De behandeling varieert per TOS-type (NTOS, ATOS, VTOS) en kan bestaan uit:

• Operatieve ingrepen: Bij TOS met structurele afwijkingen kan soms een operatie nodig zijn, altijd in overleg met een huisarts en specialist. Dit kan bijvoorbeeld het verwijderen van overbodige halsribben, de eerste rib, of een deel van het sleutelbeen zijn.
• Behandelingsaanpak: De behandelingsaanpak omvat het geven van houdingsadvies, het uitvoeren van gerichte oefeningen, het verbeteren van mobiliteit, normaliseren van spiertonus, indien nodig ondersteund door het aanbrengen van tape, en het overwegen van pijnstilling als de pijn op de voorgrond staat.
• Fysiotherapie en manuele therapie: Verbetering van de beweeglijkheid in borst-, hals- en schoudergewrichten, zoals de eerste rib, AC- en SC-gewricht. 
• Spierontspanning en -verlenging: Het ontspannen en/of verlengen van de scalenus- en pectoralis minor spier, via manuele therapie of oefeningen.
• Houdingsgerichte oefeningen: Voor wie een zittend beroep heeft en klachten ervaart die gerelateerd zijn aan hun houding, is ons specifieke oefenschema voor beeldschermwerk de ideale start voor verbetering.
• Rugbrace/houdingscorrector: Deze rugbrace helpt tijdelijk bij het verbeteren van houding en het verminderen van compressie op zenuwen en bloedvaten, door meer ruimte te bieden in het getroffen gebied. Het is essentieel om de brace slechts voor korte perioden te gebruiken om spierzwakte en afhankelijkheid te voorkomen. Het einddoel is het verbeteren van mobiliteit en houding door middel van fysiotherapie en training, waarna het gebruik van de brace geleidelijk verminderd kan worden.
• Specifieke oefeningen: Oefeningen zijn van belang voor herstel. Als je de voorkeur geeft aan een behandeling op locatie, kan onze BehandelaarWijzer je helpen bij het vinden van de juiste expert in de buurt. Als je zelfstandig aan de slag wilt met oefeningen, kun je gebruikmaken van ons op maat gemaakte trainingschema.
• Optimaliseer je thuisworkout: Voor het beste resultaat tijdens je training thuis raden we de volgende oefenmaterialen aan:
  • Crosstrainer
  • Roeiapparaat
  • Fitnessbank
  • Halter- en dumbellset
  • Krachtstation homegym
  • Oefenmat
  • Oefenbal
  • Weerstandsbanden
• Gezonde Leefstijl: Om je herstel van TOS te ondersteunen, is het belangrijk om je leefstijl aan te passen. Dit omvat het bevorderen van gezonde voeding, regelmatige lichaamsbeweging, het behouden van een goed slaappatroon, het streven naar een gezond gewicht en voldoende ontspanning. Deze aanpassingen dragen niet alleen bij aan je herstel, maar bevorderen ook je algehele gezondheid. Meer hierover lees je [hier] of bekijk de beschikbare e-learning.