Acromioclaviculair letsel (ac-letsel), ac-gewricht klachten, ac-gewricht (sub)luxatie, acromioclavicular injury (ac injury), ac joint complaints, ac joint (sub)luxation

Samenvatting

• Klachtenbeschrijving: AC-gewricht letsel betreft beschadigingen aan het gewricht dat het schouderblad (acromion) verbindt met het sleutelbeen (clavicula). 
• Ontstaanswijze: AC-gewrichtsletsel kan ontstaan door trauma, overbelasting of herhaalde bewegingen van de schouder.
• Symptomen: Klachten omvatten pijn boven op de schouder, bewegingsbeperking, zwelling, drukpijn en mogelijke zwelling of verkleuring. Bij ernstig letsel kan er een zichtbare verandering in positie optreden.
• Diagnose: De diagnose wordt gesteld op basis van symptomen, lichamelijk onderzoek en beeldvorming zoals röntgenfoto's of MRI-scans.
• (Zelf)behandeling en herstel: De behandeling varieert afhankelijk van de ernst, maar kan conservatief zijn met rust, fysiotherapie en oefeningen, of chirurgisch als herpositionering van het sleutelbeen nodig is. Herstel kan enkele weken tot enkele maanden duren.

Beschrijving van de klachten

Het acromioclaviculaire gewricht (AC-gewricht) bevindt zich tussen het schouderblad (acromion) en het sleutelbeen (clavicula). Dit gewricht wordt ondersteund door ligamenten die zorgen voor stabiliteit. Horizontale ligamenten bovenop het AC-gewricht (acromioclaviculaire ligamenten) en verticale banden onder het sleutelbeen (coracoclaviculaire ligamenten) spelen een cruciale rol. Schade aan met name de coracoclaviculaire ligamenten kan leiden tot AC-gewrichtsklachten of (sub)luxaties. Een val of ongeluk met te veel kracht op het AC-gewricht kan letsel veroorzaken, waarbij het gewricht en/of de ligamenten beschadigd raken. Luxatie (uit de kom) van het gewricht kan ook optreden, vooral bij contactsporten en fietsers die vaak boven op de schouder vallen, wat het risico op deze klachten vergroot.

Uitleg afbeelding: Acromion = schoudertop, acromioclavicular ligament = band tussen schoudertop en sleutelbeen, clavicule = sleutenbeen, coracoclavicular ligament = band tussen processus coracoideus en sleutelbeen, coracoid process = processus coracoideus, scapula = schouderblad.

Gradaties van acromioclaviculair (AC) Letsel

Het acromioclaviculair letsel in de schouder kent drie belangrijke gradaties, zoals geclassificeerd door Tossy in 1963. Deze gradaties helpen bij het bepalen van de ernst van het letsel en de juiste behandelmethode.

Tossy I - Lichte verstuiking

• Kenmerk: Een kleine verschuiving in het AC-gewricht, waarbij tot 50% van het gewricht betrokken is.
• Wat het betekent: Het schoudergewricht is licht uit positie maar de schade is minimaal.

Tossy II - Matige verstuiking

• Kenmerk: Een grotere verschuiving, mogelijk over het hele gewricht, maar de ligamenten blijven intact.
• Wat het betekent: De verstuiking is ernstiger, maar de belangrijke banden in het gewricht zijn niet gescheurd.

Tossy III - Ernstige verstuiking

• Kenmerk: Een ernstige verschuiving met scheuring van één of beide coracoclaviculaire ligamenten (zie afbeelding).
• Wat het betekent: Dit is een ernstige verstuiking waarbij de banden gescheurd zijn. Dit kan het 'pianotoetsfenomeen' veroorzaken, waarbij het uiteinde van het sleutelbeen beweegt zoals een pianotoets.

Ontstaanswijze

• Trauma: De meest voorkomende oorzaak van AC-gewrichtsletsel is een val op de schouder, wat frequent voorkomt bij sporten zoals judo, wielrennen, mountainbiken, American football en rugby.
• Overbelasting: Langdurige overbelasting en herhaalde bewegingen kunnen eveneens leiden tot klachten en letsel aan het acromioclaviculair gewricht. Dit doet zich met name voor in de eindstand van het gewricht en tijdens bewegingen waarbij de arm naar voren wordt gebracht en maximaal wordt geheven.

Symptomen

• Pijn boven op de schouder: Dit is vaak het meest opvallende symptoom, waarbij de pijn zich specifiek concentreert rondom het AC-gewricht.
• Lokaliseerbare pijn: De pijnklachten zijn doorgaans goed lokaliseerbaar en bevinden zich rondom het AC-gewricht.
• Verergering door druk: Klachten nemen toe wanneer er druk wordt uitgeoefend op of rondom het AC-gewricht.
• Pijn bij beweging: Pijn wordt vaak geactiveerd bij bewegingen waarbij de schouder naar voren en omhoog wordt gebracht, evenals wanneer de schouder ontspannen naar beneden hangt.
• Mogelijke zwelling en blauwkleuring: In sommige gevallen kan er sprake zijn van zwelling en/of verkleuring in het gebied van het AC-gewricht.
• Graad III-symptomen: In geval van graad III AC-gewrichtsletsel kan er sprake zijn van het zogenaamde "pianotoetsfenomeen", waarbij het sleutelbeen merkbaar omhoog is verschoven als gevolg van beschadigde ligamenten die normaal gesproken het sleutelbeen op zijn plaats houden.

Diagnose

De diagnose kan naar aanleiding van het verhaal van de patiënt en de symptomen meestal worden gesteld. Op basis van een inspectie en palpatie (bekijken en voelen) van de structuren rondom het AC-gewricht kan vaak al een inschatting gemaakt om wat voor een gradatie het gaat. Beeldvormende diagnostiek (MRI, CT-scan of echografie) kan het klachtenbeeld bevestigen en/ of ander onderliggend letsel constateren.

(Zelf)behandeling en herstel

• Beoordeling en behandelplan: Het proces begint met een grondige evaluatie door een medische professional om de aard en ernst van het letsel en het behandelplan vast te stellen. Bij intense pijn, vooral in de acute fase, is het raadzaam om in overleg met je huisarts gebruik te maken van pijnstilling.
• Type I & II letsel: Conservatieve aanpak zonder operatie. Relatieve rust met een mitella of sling, mogelijk tot zes weken. Geleidelijke hervatting van activiteiten. Overweeg fysiotherapie na twee tot drie weken, vooral bij ernstige klachten. Ligamenten (gewrichtsbanden) herstellen doorgaans na acht tot twaalf weken voor volledige belasting. 
• Type III letsel: Meestal operatie nodig om sleutelbeen te herstellen en te stabiliseren met een kunstmatig ligament. Na de operatie zes weken sling, gevolgd door revalidatie onder begeleiding van een fysiotherapeut. Gemiddeld zes maanden voor volledig herstel.
• Zelfstandig oefenen: Als je de voorkeur geeft aan een zo zelfstandig mogelijke aanpak, kun je gebruikmaken van een videoconsult of een op maat gemaakt trainingsprogramma om zelfstandig te oefenen. Toch voorkeur voor een behandeling op locatie? Vind de ideale expert met onze BehandelaarWijzer. 
• TENS en EMS voor herstel: TENS (Transcutane Elektrische Zenuwstimulatie) en EMS (Elektromyostimulatie) kunnen helpen bij pijnverlichting en herstel na sternoclaviculair letsel. Voor het juiste gebruik van deze methoden is advies van een medisch specialist essentieel.
• Optimaliseer je thuisworkout: Voor een goede thuisworkout raden we de volgende oefenmaterialen aan:
  • Oefenmat
  • Oefenbal 
  • Weerstandsbanden
  • Halterbank
  • Verstelbare dumbbellset
• Opvolging: Regelmatige opvolgbezoeken bij een medische professional zijn belangrijk om de voortgang van het herstel te beoordelen en eventuele aanpassingen aan het behandelplan te bespreken.
• Leefstijlverbetering: Streven naar een gezonde levensstijl om het risico op gezondheidsproblemen te verminderen. Dit bevordert de balans tussen activiteit en herstel en heeft voordelen voor de algehele gezondheid, waaronder een uitgebalanceerd dieet, voldoende beweging en stressmanagement. Lees [hier] verder en ontdek onze e-learning over dit onderwerp.