Spondylolisthesis, wervelafglijding, vertebral slippage

Samenvatting

• Beschrijving klachten: Spondylolisthesis verwijst naar het verschuiven van een wervel ten opzichte van de onderliggende wervel, waarbij deze verschuiving zowel naar voren als naar achteren kan zijn. De ernst van de verschuiving wordt beoordeeld met behulp van een vierdelig grading-systeem, wat een gedetailleerd beeld van de aandoening geeft.
• Ontstaanswijze: Oorzaken zijn divers, variërend van trauma, degeneratieve processen, overbelasting, tot ziekten zoals osteoporose, infecties en eerdere chirurgische ingrepen.
• Symptomen: Patiënten ervaren klachten zoals nekpijn, stijfheid, uitstralende pijn in de armen en soms ook benen, een gevoel van instabiliteit en spierzwakte.
• Diagnose: De aandoening wordt gediagnosticeerd met een laterale röntgenfoto en een MRI-scan voor gedetailleerd weefselonderzoek.
• (Zelf)behandeling en herstel: Bij ernstige gevallen is chirurgie nodig. Aanbevolen zijn pijnbestrijding, fysiotherapie, braces, ergonomische aanpassingen en een gezonde leefstijl. Bij lichte vormen kan behandeling overbodig zijn.

Beschrijving klachten

Spondylolisthesis in de nek gebeurt wanneer een van de nekwervels een beetje verschuift ten opzichte van de wervel er direct onder. Dit kan naar voren of naar achteren gebeuren, maar meestal verschuift de wervel naar voren. Niet iedereen met deze verschuiving heeft klachten; soms merk je er niks van, wat we 'asymptomatisch' noemen. Deze aandoening komt minder vaak voor dan in de onderrug, maar kan bij sommige groepen mensen, zoals ouderen, vaker voorkomen. De oorzaak kan te maken hebben met erfelijke of omgevingsfactoren. Als je nekpijn of andere problemen met je nek hebt, is het belangrijk om een dokter te bezoeken voor advies en behandeling.

De ernst van de afglijding wordt geclassificeerd met een grading-systeem

• Graad I: Hierbij vindt een verschuiving van het wervellichaam plaats tot maximaal 25% van zijn breedte.
• Graad II: Deze graad vertegenwoordigt een verschuiving van het wervellichaam variërend van 25% tot 50%.
• Graad III: In dit geval is er een verschuiving van het wervellichaam van 50% tot 75%.
• Graad IV: Deze wordt beschouwd als de meest ernstige vorm van spondylolisthesis, waarbij de verschuiving van het wervellichaam groter is dan 75%.

Ontstaanswijze

• Afglijdingslocatie: Hoewel spondylolisthesis het meest voorkomt in de lendenwervelkolom, kan het ook in de nekwervelkolom optreden. Dit gebeurt minder vaak en kan unieke uitdagingen met zich meebrengen.
• Congenitale oorzaak: Net als in andere delen van de wervelkolom, kan spondylolisthesis in de nek aangeboren zijn, wat betekent dat de verschuiving al vanaf de geboorte aanwezig is.
• Trauma: Een trauma of letsel aan de nek kan ook leiden tot spondylolisthesis. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren door een verkeersongeluk of een sportongeval.
• Degeneratie: Spondylolisthesis in de nek kan ontstaan door degeneratie, wat vaak samenhangt met slijtage of ouderdom. Dit houdt in dat de structuren van de wervelkolom in de loop der tijd verzwakken.
• Botkwaliteit en onderliggende ziektes: Aandoeningen zoals osteoporose (botontkalking), die de botkwaliteit verminderen, kunnen bijdragen aan het ontstaan van spondylolisthesis in de nek. Dit kan met name invloed hebben op de structuur en stabiliteit van de wervels.
• Overbelasting en herhaalde bewegingen: Activiteiten die een constante belasting of herhaalde bewegingen van de nek vereisen, kunnen het risico op spondylolisthesis verhogen. Dit kan bijvoorbeeld voorkomen bij bepaalde beroepen of sporten.
• Infecties of tumoren: Hoewel zeldzaam, kunnen infecties of tumoren in de nekwervelkolom leiden tot structurele veranderingen die spondylolisthesis veroorzaken.
• Rugoperaties: Eerdere chirurgische ingrepen aan de nek kunnen soms de structuur van de wervels beïnvloeden, wat kan leiden tot spondylolisthesis.

Symptomen

De symptomen van spondylolisthesis variëren afhankelijk van het individu, de ernst van de wervelverschuiving en de exacte locatie in de wervelkolom.

• Nekpijn: Aanhoudende pijn of periodieke pijnlijke aanvallen in de nek.
• Verstijving: Voelbare stijfheid in het gebied van de nek waar de verschuiving zich bevindt.
• Uitstralende pijn: Pijn die uitstraalt naar de schouders en armen, soms tot in de handen, vaak gepaard gaand met tintelingen of gevoelloosheid.
• Instabiliteit: Een gevoel dat de nek niet stabiel is of plotseling kan 'schieten'.
• Verergering bij inspanning: Klachten kunnen toenemen bij activiteiten die de nek belasten, zoals langdurig zitten of bepaalde hoofdbewegingen.
• Verlichting in rust: Een verbetering van de symptomen bij rust of liggen.
• Aangepaste houding: Patiënten kunnen een houding aannemen die de nek ontlast, zoals het vermijden van bepaalde hoofdbewegingen of het gebruik van een neksteun.
• Spierzwakte: Zwakte kan voorkomen in de spieren rondom de nek en schouders.
• Beperkte bewegingsvrijheid: Moeilijkheden met het draaien of buigen van de nek.
• Stijfheid: Nekstijfheid komt vaak voor na slapen of langdurig zitten.

Diagnose

De diagnose van spondylolisthesis wordt voornamelijk gebaseerd op de symptomen zoals door de patiënt beschreven. Tijdens een lichamelijk onderzoek kan er een palpabel trapje, een uitstekende wervel, gevoeld worden ter hoogte van de afglijding. Een laterale (zijaanzicht) röntgenfoto is een veelgebruikte methode om zowel de diagnose te bevestigen als de mate van afglijding vast te stellen. MRI-scans kunnen ook worden gebruikt voor een gedetailleerd beeld van de betrokken weefsels en structuren. Bij onzekerheid of twijfels over de symptomen of de te volgen behandeling, is het raadzaam een huisarts of fysiotherapeut te raadplegen voor deskundig advies en evaluatie.

(Zelf)behandeling en herstel

• ​Milde afglijding: Bij een geringe afglijding die geen klachten veroorzaakt, is interventie vaak niet nodig.
• Chirurgische interventie: Bij aanzienlijke afglijding en ernstige klachten kan een operatie nodig zijn, waarbij wervels gefixeerd worden. Een postoperatieve revalidatie bij een fysiotherapeut is hierop volgend essentieel.
• Pijnstilling: In overleg met een huisarts kan pijnmedicatie worden voorgeschreven, vooral bij aanhoudende pijn. Overweeg een massagekussen voor pijjnverlichting.
• Fysiotherapie en lichaamsbeweging: Een fysiotherapeut kan begeleiding bieden met gerichte oefeningen en adviezen, vooral gericht op het versterken van de nek- en schoudergordelspieren. Voor diegenen die zelf aan de slag willen gaan, is een trainingsschema op maat nuttig. Voorkeur voor een behandeling op locatie? Vind de ideale expert met onze BehandelaarWijzer. 
• Optimaliseer je thuisworkout: Voor het beste resultaat tijdens je training thuis raden we de volgende oefenmaterialen aan: een oefenmat en een oefenbal.
• Tijdelijk gebruik van een nekbrace: Als je spondylolisthesis in je nek hebt, kan het dragen van een nekbrace of halskraag tijdelijk helpen om je nek te ontlasten tijdens activiteiten die pijn of ongemak kunnen veroorzaken. Het is belangrijk dat je de brace alleen gebruikt wanneer extra ondersteuning nodig is, en niet de hele tijd. Langdurig dragen van een nekbrace kan namelijk leiden tot spierzwakte en afhankelijkheid. Voor advies over het juiste gebruik van een nekbrace en andere ondersteunende maatregelen die bij jouw situatie passen, kun je het beste een medisch specialist raadplegen.
• Nekondersteuning bij spondylolisthesis: Gebruik een ergonomisch nekkussen bij langdurig zitten, zoals tijdens lange vluchten, voor extra steun en comfort en om verergering van klachten te voorkomen.
• Steunzolen bij spondylolisthesis: Steunzolen verbeteren niet alleen je voetstand, maar kunnen ook bijdragen aan een betere houding, wat helpt bij het verminderen van symptomen in zowel rug als nek. Overweeg een bezoek aan een podotherapeut voor advies over de beste steunzolen voor jouw situatie.
• Gezonde leefstijl: Een gebalanceerd dieet, voldoende rust, en regelmatige beweging zijn belangrijk om symptomen te beheersen en de progressie van de aandoening te vertragen. Deze leefstijlaanpassingen verminderen klachten en ondersteunen een goede balans tussen activiteit en herstel. Voor gedetailleerde tips en informatie over het optimaliseren van je leefstijl, kun je hier verder lezen of gebruikmaken van de beschikbare e-learning.