Scoliose, zijwaartse kromming van de wevelkolom, S-vorm van de wervelkolom, scoliosis, spinal curvature

Samenvatting

• Beschrijving klachten: Scoliose is een zijdelingse kromming van de wervelkolom, vaak S-vormig. Dit kan bollingen in de rug en een veranderde ribstand veroorzaken. In Nederland hebben ongeveer 60.000 mensen hiermee te maken, vooral vrouwen.
• Ontstaanswijze: Scoliose kan diverse oorzaken hebben zoals genetische factoren, aangeboren wervelafwijkingen, spier- of zenuwaandoeningen, slijtage door veroudering, syndromen zoals Marfan, medische behandelingen en beenlengteverschil.
• Symptomen: Kenmerken zijn een zichtbare S-vormige wervelkolom, bochel bij buigen, pijn, bewegingsbeperkingen, en soms ademhalingsproblemen.
• Diagnose: Vastgesteld via lichamelijk onderzoek en röntgenfoto's, met verdere beoordeling door een orthopedisch specialist.
• (Zelf)behandeling en herstel: Methoden variëren van fysiotherapie en braces tot operaties en pijnmanagement, aangevuld met leefstijladviezen, ergonomische oplossingen en zelfbehandelingsstrategieën.

Beschrijving klachten

Scoliose is een aandoening waarbij de wervelkolom een abnormale zijwaartse kromming vertoont. Deze kromming kan zich langs de gehele wervelkolom manifesteren, inclusief in de nekwervelkolom. Bij scoliose in de nek ontstaat er een verdraaiing en kromming van de nekwervels, wat de houding van het hoofd en de nek beïnvloedt. Dit kan leiden tot verschillende symptomen, waaronder hoofdpijn, nekpijn, duizeligheid, en soms zelfs problemen met het gezichtsvermogen of gehoor. Ook kan de verdraaiing van de wervelkolom een bolling of uitstulping op de rug veroorzaken, die bij het vooroverbuigen resulteert in een zichtbare bochel, bekend als een gibbus. Deze aandoening treft ongeveer 60.000 mensen in Nederland, vooral vrouwen. De ernst van scoliose kan sterk variëren, waardoor het belang van bewustzijn en vroegtijdige behandeling wordt benadrukt om de beste zorg te bieden en de impact op de levenskwaliteit te beperken.

Uitleg bij de afbeelding: C1 = 1e nekwervel, C7 = 7e nekwervel, T1 = 1e borstwervel, T12 = 12e borstwervel, L1 = 1e lendenwevervel, L5 = 5e lendenwervel, sacrum = heiligbeen, coccyx = staartbeen.

Ontstaanswijze

Soorten Scoliose en hun oorsprong:

• Idiopathische scoliose: De precieze oorzaak van deze vorm van scoliose is onbekend, hoewel het ongeveer 80% van alle scoliosegevallen uitmaakt. Genetische factoren kunnen een bijdragende rol spelen.
• Congenitale scoliose (aangeboren): Deze scoliosevorm komt voort uit één of meerdere aangeboren wervelafwijkingen. Doorgaans wordt het pas ontdekt wanneer het kind rond de 10 jaar oud is, en naarmate het kind groeit, worden de afwijkingen vaak duidelijker.
• Neuromusculaire scoliose: Hierbij ligt de oorzaak in een onderliggende spier- of zenuwaandoening. Afhankelijk van de aard van de aandoening kan de kromming ontstaan door spieren die te inactief of juist te gespannen zijn.
• Degeneratieve scoliose: Deze vorm heeft zijn oorsprong in de slijtage van de gewrichten, meestal als gevolg van het natuurlijke verouderingsproces. Het komt vaker voor bij ouderen, en degenen met onderliggende aandoeningen zoals osteoporose of reumatoïde artritis hebben een verhoogd risico op versnelde degeneratie.
• Syndromale scoliose: Soms maakt scoliose deel uit van een syndroom, zoals het Marfan-syndroom of het Rett-syndroom. Deze vormen zijn meestal het gevolg van genetische mutaties die het risico op scoliose verhogen.
• Iatrogeen: Dit verwijst naar scoliose veroorzaakt door medische ingrepen, zoals rugoperaties of het verwijderen van een tumor. Iatrogeen betekent 'veroorzaakt door een arts of medische behandeling'.
• Functionele scoliose: Een ander type scoliose is de zogenaamde 'houdingsscoliose', die ontstaat door een verkeerde houding. Dit kan veroorzaakt worden wanneer de benen een ongelijke lengte hebben. Om dit lengteverschil te compenseren, kan de rug een verkromming ontwikkelen.

Symptomen

• Wervelkolom- en houdingsafwijkingen:
  • Scheefstand: De nekwervelkolom kan een overmatige kromming vertonen, typerend voor scoliose in dit gebied.
  • Hoofdpositie: Het hoofd staat mogelijk niet recht uitgelijnd met het bekken, wat wijst op een zijwaartse kromming in de nek.
  • Schouderpositie: Een schouder kan lager of anders gepositioneerd zijn dan de andere, wat duidt op een kromming in de nekwervels.
  • Nekpijn: Pijn in de nek komt vaak voor, vooral na een langdurige periode van zitten of staan.
  • Spierspasmen: Door de ongewone positie van de nekwervelkolom kunnen spierspasmen in de nek en schouders optreden.
• Bewegings- en ademhalingsproblemen:
  • Bewegingsbeperking: Beperking in beweging van de nek en schouders door de kromming.
  • Functionele beperkingen: Moeilijkheden bij dagelijkse activiteiten zoals het draaien of kantelen van het hoofd.
• Overige symptomen:
  • Vermoeidheid: Een verhoogde inspanning om het hoofd en de nek te balanceren kan leiden tot vermoeidheid.
  • Emotionele effecten: De zichtbare afwijkingen kunnen bij kinderen en jongvolwassenen leiden tot gevoelens van schaamte of onzekerheid.
  • Huidveranderingen: Mogelijke zichtbare veranderingen in de huid boven het aangedane deel van de nekwervelkolom, zoals kleurverschillen of bulten.

Individuele variatie in symptomen bij scoliose

De symptomen van scoliose variëren per individu, en niet iedereen ervaart ze allemaal. Bij vermoedens van scoliose is het raadzaam een medisch specialist te raadplegen.​

​Diagnose

De diagnose scoliose wordt hoofdzakelijk gesteld op basis van klachten en zichtbare symptomen. Vaak is tijdens een lichamelijk onderzoek - waarbij de patiënt wordt geïnspecteerd en verschillende bewegingen uitvoert - al duidelijk zichtbaar of er een vermoeden van scoliose bestaat. Om de diagnose te bevestigen en de mate van verkromming in detail te bepalen, wordt er doorgaans een röntgenfoto van de rug gemaakt. Op deze röntgenfoto kan nauwkeurig worden beoordeeld of er daadwerkelijk sprake is van scoliose en hoe ernstig de wervelkolom is verdraaid. Mocht je vermoeden dat je scoliose hebt, is het raadzaam om dit met je huisarts te bespreken. Indien nodig kan je huisarts je doorverwijzen naar een orthopedisch specialist voor verder onderzoek en behandeling.

(Zelf)behandeling en herstel

• Vroege herkenning en monitoring: Tijdige identificatie van scoliose is cruciaal voor een effectievere behandeling en het voorkomen van complicaties. Regelmatige specialistische controles, inclusief röntgenfoto's, zijn essentieel om de progressie te monitoren, met name bij groeiende kinderen en adolescenten.
• Pijnmanagement: Afhankelijk van de ernst van de symptomen kunnen pijnstillers of ontstekingsremmers worden voorgeschreven.
• Fysiotherapie: Een (kinder)fysiotherapeut kan specifieke houdingsadviezen en oefeningen aanbieden om de rugspieren te versterken en de wervelkolom te ondersteunen. Voorkeur voor een behandeling op locatie? Vind de ideale expert met onze BehandelaarWijzer. 
• Zelfstandige training: Een trainingsschema op maat kan helpen bij het behoud en verbeteren van houding en spieren van nek- en schoudergordel.
• Verbeter je thuisworkout: Voor de beste trainingsresultaten raden we aan een oefenmat, oefenbal, weerstandsbanden en een krachtstation te gebruiken. Deze tools zorgen voor een effectievere en veelzijdige training thuis.
• Brace of corset: Deze hulpmiddelen zijn ontworpen om de wervelkolom tijdens groei te ondersteunen en te corrigeren, en verergering te voorkomen.
• Nekondersteuning: Gebruik een ergonomisch nekkussen bij langdurig zitten, zoals tijdens lange vluchten, voor extra steun en comfort en om verergering van klachten te voorkomen.
• Beenlengteverschil: Bij scoliose door beenlengteverschil kan een orthopedisch schoenmaker of podotherapeut adviseren over aangepaste schoenen of inlegzolen.
• Operatie en herstel: In ernstige gevallen kan een operatie vereist zijn, waarbij de wervelkolom gestabiliseerd en gecorrigeerd wordt met fixatiemateriaal. Na deze ingreep is een grondige revalidatie noodzakelijk, begeleid door een fysiotherapeut, om optimale bewegingsvrijheid en kracht terug te krijgen.
• Gezonde leefstijl: Een gezonde leefstijl is essentieel bij scoliose. Het aanpakken van overgewicht en een balans tussen activiteit en rust bevordert de algehele gezondheid en kan symptomen verlichten. Wil je meer inzicht in het belang hiervan? Bekijk dan deze gedetailleerde bron [link] of volg een gespecialiseerde e-learning.
• Psychologische ondersteuning: Vooral jongeren met scoliose kunnen baat hebben bij therapie en steungroepen, waarbij zowel individuele uitdagingen worden aangepakt als ervaringen met lotgenoten worden gedeeld.
• Alternatieve therapieën: Behandelingen zoals chiropractie, acupunctuur of pilates kunnen voor sommigen aanvullende verlichting bieden.